Fiske’ye göre iletişim; araştırma elverişli ancak çok sayıda disipliner yaklaşıma ihtiyaç duyulan insan etkinliğidir. Olayı doğru kavrayabilmek için iletişim alanında 2 temel yaklaşıma bakılması gerekir.
1-Süreç Ekolü: İletiyi taşıyan araçların seçimi ve kullanılması üzerinde durarak iletişim sürecinin doğru işletilmesi ve unsurlarının etkinliği konuları ile ilgilenir.
2-Gösterge Bilim Ekolü: İletilen mesajların mahiyeti ile ilgilenerek bunların insanları nasıl etkilediği üzerinde durur.
İletişim: Canlılar özellikle de insanlar arasında öğrenmeler ile bağlantılı bir etki-tepki sürecidir. Etki ile tepki aynı anlamı yansıtıyorsa, doğru paylaşım ortaya çıkar.
İletişimin etkisi ve başarısı belli teknik ve kurallara bağlı olduğu kadar,mesajı gönderen ile ona muhatap olanın özelliklerine ve iletişim ortamı değişkenlerine de bağlıdır.
İletişim modelleri: İletişim araştırmaları konusundaki ilk çalışmalar reklam, tanıtım, propoganda gibi pratik amaçlara yönelik olmuş.
1-Doğrusal (matematiksel) model: İletişimin, kaynaktan çıkan mesajın uygun araçlarla alıcıya ulaştırılmasıyla sonuçlanan tek yönlü bir işlemdir. Buna göre iletişim; bilgi, haber, fikir ve kanaatlerin, istenilen kişi ve ya kişilere aktarılmasından ibarettir.
Bu modelde 4 unsur bulunur. İletişimin başarısı için mesajın üretilmesi ve iletilmesi hususunda 4 unsurun birbiriyle uyumlu çalışması gerekir.
kaynak —-> mesaj —-> kanal(araç)—-> alıcı
bu model iletişimden çok iletişim sürecidir. Alıcının mesajı eksik ve ya yanlış alma ihtimali yüksektir. Örnek: İmamın camiide hutbe okuması.
2-Dairesel model: İletişim sürecinin 4 temel unsuruna, mesajın alıcıya doğru ulaşmasını güvenceye alan 5. bir unsur olarak geri bildirim eklenir. 5. unsura yansıma da eklenir. Öğretmenin sınıfta ders anlatması bu modele örnektir.
<—– geri bildirim <——-
bilgi —-> mesaj *—-> araç —->* deşifre —-> bilgi —-^
*yanılsama *yanılsama
İletişimin başarılı olmasını sağlayan en önemli husus, iletişim aracı olarak kullanılan dilin her iki tarafın birlikte olabildiğince açık ve net bir şekilde anlayabildikleri bir dil olmasıdır.
iletişim sürecinde gerek kodlama gerekse kod açma basamaklarındaki başarısızlık yanılsama olarak ifade edilir.
3-İşlemsel Model : İletişimi dairesel bir iletişim olarak benimseyen, ancak geri bildirimi yeni bir mesaj kabul eden görüştür. Bu modele göre iletişim tek bir kişinin(kaynağın) becerisine ve yeteneklerine bağlı olarak yürütülen bir süreç değil iki tarafın birlikte yapabildiği ve başarabildiği etkinliktir. İki arkadaşın sohbet etmesi bu modele örnektir.
İletişim Şekilleri ve Özellikleri
İletişim insanların sadece söz ve yazı yoluyla gerçekleştirdikleri bir etkinlik değildir. Resim,şekil, nesne, vücut hareketleri giyim-kuşam dokunma gibi anlam ifade eden her şey birer iletişim aracı olarak görev yapar.
İletişimler farklı araçlarla farklı şekillerde gerçekleşse de bütün iletişimler belli görevleri yerine getiren etkinliklerdir her iletişimin etkinliği şu görevlerden en az birinin yerine getirir.
1- bilgi ve malumat sağlama
2- ikna etme ve kanaat oluşturma
3- duygu ve duyarlılık oluşturma
4- görüş ve anlayış kazandırma
5- fikir ve düşünce kazandırma
İletişimler: sözlü , yazılı, nesnel , duygusal iletişim
1- Sözlü iletişim: Mesajın sözlerle iletildiği iletişim şeklidir. Kaynak kişi iletmek üzere zihinde biçimlendirip hazırladığı mesajı kullandığı dilin sözleri ile ifade eder.
Bu İletişimde en temel sorun, mesajın alıcı tarafından doğru ve eksiksiz olarak anlaşılmasını sağlayacak başarılı bir kodlama yapabilmektir. Sözlü iletişimlerde sözle birlikte jestler, mimikler, resimler, şekiller ve diğer uyarıcılar ile anlatım desteklenmelidir.
2-Yazılı iletişim: Konuşmada kullanılan sembollerin ses kanalı ile değildi yazılı kanalı ile kullandığı iletişim şeklidir.
Yazı ve konuşma dili diye ayırdığımız şey dilin kendisi değil, onun dışa yansıtılış biçimidir.
İnsan konuştuğu dili yazının dışında el, yüz vücut hareketleri ile dışa yansıtır. Buna da beden dili denir.
Yazı dilinin avantajları:
1- Anlamadığımız bir metni istediğimiz kadar tekrar okuyabiliriz
2- Yazıyı muhataba ulaşmadan önce istediğimiz kadar değiştirme şansına kastettiğimiz anlamı tam olarak ifade ettiğine emin olana kadar üzerinde çalışma imkanına sahibizdir.
3- Konuşmadaki kelimelerin yanlış telaffuzlarından doğan yanlış anlamlara yanılsamaları izin vermez.
Yazı dilinin dezavantajları:
1- Sesteki titreşim, tonlama, perdeleme ve bunların yansıttığı duygular yazıda yoktur.
2- Konuşmacının sesine aksettirir dinleyicinin hissiyatını harekete geçirebilmek girebildiği duygularını yazıda fark etmek zordur .
3- Yazı insanın zihninde var olan düşünceyi zihnin dışında resim etmeye yarayan bir nesne ve temsil kabiliyeti sınırlı bir sembol olduğu için soyut düşünceleri aktarmada tabii bir yetersizliğe sahiptir.
4- Yazıda doğallık çok azdır.
3- Nesnel-görsel iletişim: Alıcının görme duygusu ile bilgileri diğer bir deyişle nesnelerin taşıdığı anlamları yönelmesi esasına dayanır.
Görsel araçların ileti destekleme yönünden rolleri:
1- anlamı güçlendirmek
2- anlam kaymalarını ve yanılsamaları önlemek.
Nesnel araçların verdiği ipuçları sözel iletilerin verdiği ipuçlarından daha az yanıltıcıdır. Anne baba çocuğun yalan söylediğini gözünden, duruşundan,yüzünden kolaylıkla anlar.
4- Duygusal iletişim: Duyguların paylaşımı ile ilgili bir iletişim şeklidir.Sevinç, heyecan, korku, sevgi, nefret gibi duygular, sözlü ifadelerden çok temas, duruş mesafesi ve duygusal yaklaşım gibi tutum ve davranışlarla daha kolay ifade edilip aktarılır.
Duygusal mesaj ileten göstergeler: duruş şekli, duruş mesafesi ve dokunuşlar dır.
Duruş şekli: Çok üzgün veya öfkeli bir öğretmenin sınıfta öğrencileri ile doğrudan iletişim kurup verimli ders işlemesi güçtür.
Duruş mesafesi: Bir kimsenin diğeri ile arasındaki duruş mesafesi onunla duygusal ilişkisinin göstergesidir.
Dokunuş: Söylenemeyen veya sözle ifadesi mümkün olmayan duyguları iletmenin bir yolu da dokunmadır. Şefkat ve sevgi ile dokunuş, sıcak ve samimi duygularla tokalaşma, kucaklaşma insanlara çok sıcak duygu paylaşımı yaşatır. Yalnız sosyal hayatta tanımadık insanlara dokunmak yakışıksız bir durumdur.
Alanlara Göre İletişim Türleri:
Hayatın akışı iki yönlü sürüp gider:
1- Kişinin yakın çevresinde, ailesi ile sürdürdüğü özel yaşantılar
2- Daha geniş çevrede yürüttüğü sosyal ilişkilerdir.
Özel yaşam alanında kurulan iletişimlere yaşantısal iletişimler
Sosyal ilişkiler alanındaki iletişimlere ilişkisel iletişimler denir.
Tamamen eğitim öğretim ve bilgilendirme maksatlı iletişimler akademik iletişimler grubuna girer.
Akademik İletişim: Bir kimseye ve ya gruba bilgi vermek, bir şeyler öğretmek amacıyla kurulan ve yürütülen düzenli iletişimlere denir.
İletişim bilimi açısından okuldaki öğretici etkinlikler pedogojik iletişim, okul dışındaki faaliyetleri de içine alan bütün öğretici etkinlikler akademik iletişim kapsamına girer.
Akademik iletişimi diğer iletişimlerden ayıran 3 temel özellik
1- Akademik iletişim, tamamen öğretim ve bilgilendirme amaçlıdır.
2- Önceden tasarlama planlı ve düzenli bir etkinliktir.
3- Bu iletişim de kaynak kişi sürecin başarısından sorumludur.
İlişkisel iletişim: insanın doğal davranışalrı ve ilişki kurma figürlerine dair tarzı ve alışkanlıkları onun iletişimlerinin şeklini ve niteliğini belirler.
Bu iletişimde doğru ve olumlu sonuçlara ulaşmanın yolu çevre ile uyumlu ve uzlaşmacı ilişkiler kurabilmek ve geliştirebilmektir.
İnsan davranışları ve ilişkilerine dair göstergelerin üç yönlü iletişimsel rolü ortaya çıkar.
1-Etkileşimi yönlendirme rolü: Kişinin giyim, kuşam, hal, tavır, duruş, oturuş ilk karşılaşılan kişiyle ne yönde bir iletişim kuracağına ipuçları verir.
2-Duyguları açığa vurma rolü: İsteyerek bilinçli bir şekilde duygularımızı açıklayabilir yahut gülme, ağlama şeklinde açığa vurabiliriz.
3-İletişimsizliği imkansızlaştırma rolü: Toplum içinde var olan, insanlarla birlikte bulunan herkes istese de istemese de taşıdığı göstergelerle etrafındakilere mesajlar iletmekten kurtulamaz.
İnsanlar arasında cereyan eden ilişki, sonuç itibariyle duygu,düşünce,inanç ve kanaatlerde bir alışveriştir.
Yaşantısal iletişim: Yaşantımızın en sıcak, samimi,doğal ve hasbi olarak geçtiği genel kişilik özelliklerimizin ve değer sistemimizin geliştiği yaşam alanı ile ortamıdır.
*Bu iletişimin en hassas yönlerinden biri müşterek ve bağımlı yaşantının doğal sonucu olarak ortaya çıkan otoritenin düzenleniş biçimidir.
*İkinci önemli husus, gelişmekte olan ve geliştikçe kendini gerçekleştirme arzusu artan çocuğun özgürleşme tutkusu ile ebeveynin korumacılık tutkusunun zıt yönlü çekimler oluşturmasıdır.
*Üçüncü önemli husus, ortak yaşantının tarafları olan aile bireyleri arasında istek, arzu ve beklentilerin ortak anlatış ve hassasiyet düzleminde bir karşılık bulmasının gerekli olmasıdır.
