Bir Müslüman hayatını, dinin belirlediği helal-haram çerçevesinde ve yasaklardan uzak bir şekilde sürdürmek zorundadır.
Eşyada asıl olan ibahadır. Dini bir belirleme bulunmadığı sürece yasaktan ve haramdan söz edilemez.
Şüpheye düşüldüğünde; ilke veya ayrıntı düzeyinde yasaklayıcı bir delil bulunmadığı sürece helal kabul edilir.
Haramlar azdır ve alanı dardır. Helaller çok ve sınırı geniştir.
Haram yiyecek ve içecekler :
1- Ölmüş hayvan eti (meyte) : Dini usule göre kesilmeyen ve kendiliğinden ölmüş hayvan (Maide s. 3.ayet) . Balık ve çekirge ölmüş hayvan sınıfında olmasına rağmen haram değildir.
2- Akıtılmış kan: Eti yenen hayvandan da olsa, ölü veya canlı hayvanın vücudundan akıp ayrılmış kan haramdır.
3- Domuz eti: Kur’an’da etinin haramlığı belirtilen tek hayvandır.
4- Allah’tan başkası adına kesilen hayvanlar.
5- Ehli eşekler, yırtıcı kuşlar ve pençeli hayvanların haram olduğunu Efendimiz bildirmiş.
6- Alkollü içki tüketimi hem ayet hem hadislerde haram kılınmış.
Tayyibat habais: Helal-haram ölçütü
İlahi talep ve yasakların tamamı, temel karakteri itibariyle, Allah’a gönülden bağlılığın test edileceği kulluk mahiyeti taşır (taabbud).
Domuz eti yasağı Müslümanlar için kimlik oluşturucu özellik taşır . Zararı sabit olan şeyler haram kılınmıştır.
Akli gerekçeler (illet).
Dinin haram kabul ettiği bir gıdadan, zararlı unsurların ayıklanması, o gıdaya ilişkin haramlık hükmünü etkilemez.
Biyolojik ihtiyaçları karşılamak için helal yiyecek ve içecek bulunmaması ve tedavi ihtiyacı başta gelen zaruret sebepleridir.
Zaruret halinde haram gıdanın tüketilmesi hükmü, geçici ve istisnai bir durumdur. Yararlanma ölçüsü asgari düzeyde olmalıdır.
Haram maddenin tedavide kullanılması ilke olarak caiz değildir. Bilimsel bir gerçekliğin ortaya konması ve alternatifinin bulunmaması durumunda tedavi amaçlı kullanılabilir.
Jelatinin önemli bir miktarının temel maddesi domuzdur.
İstihale: Şekil ve mahiyet değişikliğine uğrama.,
Fısk: Hak yoldan sapma.
Rics: Maddi veya manevi anlamda pis ve mundar.
Domuz, özü itibariyle necis ve haramdır. (li aynihi haram) şarap, leş gibi.
Dış etkilerden ve harama sebep olmaktan kaynaklanıyorsa li gayrihi haram.
Domuzun yasak oluşu dini yasaklardandır. Tek başına Müslüman oluşu sembolize eder.
İstihale: Hayvansal veya bitkisel bir ürünün bir halden başka bir hale geçmesi (şekil ve isim değişikliği)
Karışım: İki farklı maddenin ayrıştırılamayacak şekilde iç içe geçmesi, birisinin diğeri içinde çözülüp kaybolması demektir. Süte ve hamura bir miktar şarap dökülmesi gibi.
Habis: Mevcut haliyle dinen yenilip içilmesi haram olan.
Tayyib: Dinen tüketilmesi helal madde.
Hanefi, Maliki, İbn Hazm, İbn Teymiyye, İbn Kayyım el Cevaziyye’ye göre her iki istihale durumunda haram helale dönüşür. (İstihalenin kendiliğinden ve dışarıdan müdahale ile gerçekleşmesi)
İstihale dışarıdan müdahale ile gerçekleşirse, ürün Şafii, Hanbeli ve Ebu Yusuf’a göre helal hale gelmez. Haramdır. Zira Efendimiz şarabın sirkeye dönüştürülmesini yasaklamıştır.
Haramlığı en belirgin olanlar: Domuz, murdar hayvan ve alkol.
Jelatin çağımızın en fazla tartışılan fıkıh problemidir.
Son zamanlarda Endonezya, Malezya, Singapur, Suudi Arabistan ve Kuveyt gibi ülkelerin talepleri üzerine bazı firmalar sığır jelatini üretimi yapmaya başlamış.
Hz. Peygamber: “Denizin suyu temiz, ölüsü helaldir “ demiş.
Hayvanın etinin helal olması için, fiilen yada hükmen kesilerek kanının akıtılması gerekir.
Hayvanın etinin helal olması için, bir Müslüman veya Yahudilik, Hristiyanlık gibi ilahi kaynaklı dine mensup birisi tarafından kesilmesi gerekir.
Kesim sırasında Allah’tan başkasının adı telaffuz edilmemeli.
Ebu Hanife Sabiileri, İbn Hazm Mecusileri Ehli kitap çerçevesine dahil eder.
İslam Fıkıh Akademisi Mecusileri Ehli kitap saymamış. Bu nedenle kestikleri de haramdır. Dinden dönenlerin (mürted) kestikleri de Müslümanlara haramdır.
Hanefiler ve Malikilerin çoğunluğuna göre kesim sırasında Allah’ın adının anılması şarttır. Allah’ın adı unutularak söylenmezse etin helalliğine zarar gelmez. Kasten olursa hayvanın eti murdar olur, yenmez. Zahiriler unutma ile kasıt arasında ayrım yoktur derler. Allah’ın adının anılmasını şart koşarlar.
Şafiilere ve bazı fakihlere göre Besmele sünnettir. Kasten terk edilirse bile et yenir. Önemli olan Allah adına kesilmesidir.
Helallik şartı: Kesen kişinin kimliği, kesim sırasında besmele çekilmesi, Allah’tan başkası adına kesilmemesi.
Efendimiz (s.a.v) eti yerken besmele çekip tüketebileceğimizi ifade etmiş.
Helal olma şartlarından emin değilsek hayvansal gıda tüketmemeliyiz. Elektroşok prensip olarak mümkün ve caizdir. Şok hayvanı sersemletmeli yada bayıltmalıdır, öldürmemelidir. Seri kesimde düğmeye basarken Allah’ın adının anılması yeterlidir. Kesim işlemi her türlü keskin aletle yapılabilir. Sulu yolum fıkhen caizdir.
Helal-haram konularında ihtiyat kuralına göre hareket etmek tavsiye edilir. Haram olduğu konusunda şüpheye düşülürse uzak durulur. Buhar uygulaması sulu yolumdan daha güvenli görülür.
Teklif: Dini hukuki talep ve yasaklar.
Tedric: Aşama aşama hükümlerin dayanacağı sağlam zemin oluşturma yöntemi. Tedricin en açık örneklerinden birisi; içki yasağıyla ilgili ayetlerdir.
Hamr: Yaş üzümden elde edilen içki. Özü itibariyle li-aynihi haramdır. Yaş üzüm dışında başka hammaddelerden elde edilen içkiler ise, sarhoşluk veriyorsa haramdır. (Ebu Hanife, bazı sahabe ve tabiun fakihlerine göre)
Diğer 3 mezhebe göre ise hamr, kişiyi sarhoş eden bütün içkilerin ortak adıdır.
İçkinin haram olma gerekçesi: illet, sarhoş edicilik- iskar
Hüküm noktasında belirleyici olan- sarhoş edici olmasıdır.
Alkol içeren kolonyanın sarhoşluk ve keyif amacıyla içilmesi de haramdır.
Tehdit (ikrah), yanlışlıkla içki içenler haram işlemiş olmazlar.
İçkinin normal şartlarda tedavi amaçlı kullanılması haramdır. Başka alternatif yoksa zaruret halinde caizdir.
Alkol içeren ilaçlar için de zaruret kuralları geçerlidir.
Sigara içmek mübah, mekruh, haram şeklinde 3 görüş vardır.
Nargilede haramdır.
