Din hizmetleri: imamlık, vaaz, hutbe, cenaze ve defin, toplu dua, rehberlik, irşat, uzlaştırma gibi din görevlisinden beklenen bütün işler.
Din hizmetlerinde rehberlik ile ilgili kavramlar:
Davet: çağırmak, gelmesini ve kabul etmesini istemek
Davet: Hem Allah yolunda çağırmayı hem de İslam’ın hükümlerini, emir ve yasalarını insanlara en güzel şekilde anlatmayı ifade eder.
Allah yolunda davet etme işi: hikmetle, güzel öğütle ve en güzel tartışma ile yapılmalıdır.
Efendimiz(s.a.v) davet konusunda:
“Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız, müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz”,
“insanlara durumlarına göre davranınız”,
“insanlara anlayabilecekleri şekilde konuşunuz”
Delalet: yol bilmeyenlere yol göstermek, tarif etmek, kişiye seyahatinde veya işinde kılavuzluk etmek ve rehberlikte bulunmaktır. Bu kavramla aynı kökten gelen Dall ve Delil, bir işe öncülük eden, işi nasıl yapılacağını bilemeyenlerin önüne düşerek rehberlik edenlere verilen isimlerdir.
Hidayet: Yol göstermek, birisinin doğru yolu bulmasına, doğru yola iletilmesine kılavuzlu etmek anlamlarına gelir.
Kur’an-ı kerimde yol gösteren, rehber ve kılavuz anlamlarına gelen hüda ve Had kelimeleri de aynı köktendir.
İrşat: Kur’an-ı kerimde Rüşd, Reşed, Reşad, Rasid, Resid ve mürşid şeklinde geçen kelimeler olgunluk anlamındaki Rüşd kökünden gelmektedir.
Rüşd: İnsanlara hak yolu göstermek, eksiklerini gidermelerine yardım etmek, hatalarını düzeltmek suretiyle olgunlaştırmak, doğru yola sevk etmek ve nasihatte bulunmaktadır.
Müşavere: danışma bir konu üzerinde karşılıklı görüş bildirme doğru bir karar oluşturmak için görüş alış-verişinde bulunmak demektir. Şura ve iştişare de aynı kökten gelmektedir.
Müşavere, bir sorunu tek başına çözememe, doğru bir sonuca varabilmek için başka birisinin veya birilerinin görüş ve düşüncelerine başvurmak ihtiyacının sonucu olan bir yardım ilişkisidir.
Nasihat: tatlı söz ve öğüt. Karşısındaki kişinin iyiliğini istemek ve ona karşı samimi davranmak anlamına gelir. Peygamberlerin kendilerini nasih olarak nitelendirmeleri bu sebeptendir.
Tavsiye: Doğruyu ve gerçeği talkin etmek anlamına gelir. Asr süresinde geçer
Ta’lim: sözlüklerdeki karşılığına bakıldığında ta’lim öğretmek demektir. Kur’an da Peygamberlerin görevlerinden birinin de öğretmek olduğunu belirtir.
Teblig: Kelime olarak Allah’ın emirnerini, kurallarına duyurmak, bildirmek Peygamberlerin bir görevi de tebliğidir.
Vaaz-mev’iza: Nasihat etmek, öğüt ve ders vermek anlamındaki bu iki kavram Kur’an da birçok ayette geçer.
Rehberlikte ilgili kavramlara: emr-i bil-maruf, Nehy-i anil münker, tenbih adab-ı müaşeret ve tezkiye de eklenebilir.
Din Hizmetlerinde Rehberlik ilkeleri
Günümüzde rehberlik hizmetlerini yürüten din görevlileri, devlet tarafından tayin edilmiş olabilirler ve hizmetlerine karşılık maaş da alabilirler. Fakat kanun ve yönetmeliklerle belirlenmiş yetkilerinin dışına çıkarak kendi istek ve arzuları doğrultusunda davranamaz ve güvenlik görevlilerinin üstlenmesi gereken görevi üstlenemezler
Cebeci, Kur’an ve Hz. Peygamber’in uygulamalarına dayanarak şu ilkeleri belirlemiş
Dini Rehberlik gerektiren konular:
Diz hizmetlerle rehberlik hayatın her safhasını ilgilendirecek derecede kapsayıcıdır ve öyle olmak durumundadır.Dini Rehberlik Gerektiren konular 3 grupta yer alır:
1- İnanç ve ibadetler
2- Sosyal Yaşantılar
3- Bireysel Dini Sorunlar
Dini Rehberlikte bulunanların sahip olması gereken özellikler:
1- İyimserlik: iyimser ve ümitli olmayan kimsenin başarı rehberlikler de bulunması, aşkla ve şevkle çalışması mümkün değildir. İyimserliğin zıddı olan karamsarlık ve kötümserlik ise rehberlik faaliyetini yürütenlerde bulunmaması gereken bir özelliktir.
2- Hasbilik: Din hizmetlerinin karşılık ve menfaat beklemeden yapılması demektir. İrşat ve rehberlik faaliyetlerinin karşılık beklemeden yapılması anlamında hasbeden lillah, rızaen lillah gibi deyimler kullanılır
3- Diğergamlık: Kur’an-ı Kerim’de i’sar olarak geçen bu kavramlar başkalarınıda düşünmek onların haklarını ve menfaatlerini kendinden önce tutmak demektir. Diğergamlığın en büyük örneği Hz. Peygamber(s.a.v) dir. Çünkü o en büyük şefaat hakkını ümmeti için kullanmayı tercih etmiştir.
4- Cömertlik İslam kültüründe seha ve cüd kelimeleriyle de anılan cömertlik eli açık olmak demektir. Bunun en idea şekli i’sardır. “İnsan, ihsan kölesidir”,”bir fincan kahvenin kırk yıl hatrı vardır” sözleri insanların gördükleri iyiliklerden etkilendiklerini ortaya koyar
5- Feragat ve Fedakarık : İnsanın gerektiği zaman kendi canından bile vazgeçmesi anlamındaki feragat her şeyin Allah yolunda feda etmek, ideali uğruna sahip olduğu her şeyden vazgeçebilmektir
6- Takdir etmek: Her insan takdir edilmekten hoşlanır. İnsanların bu zafının dini rehberlikte bulunanlar tarafından bilinmesi ve olumlu yönde kullanılması gerekir.
7- Samimiyet: Din görevlisi inanç fikir söz ve davranışları bakımından her konuda içtenlikle davranmalı onun bu konudaki samimiyetinden kimse endişe duymamalıdır. Dediğini yapmalı yaptığını söylemelidir.
Bir insanda samimiyetin bulunması için şu şartları taşıması gerekir:
8- Hoşgörü: müsamma, tolerans. Başkalarının inanç, duygu ve düşüncelerine karşı saygılı ve anlayışlı olmak
9- Şefkat ve Sevgi: Din görevlisi, rehberlik yaptığı her kişiye, bir babanın evladına gösterdiği şefkati göstermelidir.
Hz Peygamberin ayırıcı vasfı olan Habibullah, onun hem Allah’ın en çok sevdiği kişi oluşuna hem de Allah’ın en çok seven kulu olduğuna işaret eder.
10- Sabır: Her konuda gerekli olan sabır özelliği din görevlisi içi kaçınılmaz derecede önemlidir. Acele ve tez canlı davranmak başarıya engeldir.
Din Hizmetlerinde Rehberlik Alanları
Din Hizmetleri Rehberlik Araçları:
Her şeyden önce din görevlisi güzel örnek olmalı
Kitle iletişim araçları internet sinema tiyatro televizyon
Müzik insanları en çok etkileyen araçlardan birisidir.
Yazılı irşat araçları: kitap makale broşür el ilanı vb. yazılı metinler
Sözlü irşad araçları: vaaz ve hutbe. Seminer, konferans ve sohbetler de eklenebilir.
Dini Hitabette(vaaz ve hutbe) hazırlık safhası
Dini hitabenin Sunum Safhası
Din görevlisi metnini hitap edeceği kitlenin anlayabileceği seviyeyi göz önünde tutarak düzenlemeli, konuşmasının süresini iyi ayarlamalıdır.
Kelimeleri doğru ve düzgün telaffuz etmeli vurgu ve ses tonuna özen göstermelidir.
Vaazların interakif araçlarla(bilgisayar, projeksiyon cihazı) cemaate görsel desteklerle aktarılması başarılı sonuç alınmasını sağlar.
Muhtesib: Devlet tarafından asayiş ve düzeni sağlamak amacıyla görevlendiren kişi
