Ünite-2
*Din, insanın hayatını anlamlı kılan ona yaşama sevinci kazandıran en temel değerdir.
*Dinin insana kazandırdığı kimlik, aynı zamanda sosyal bir kimlik ve sosyal bir aidiyet olarak karşımıza çıkmaktadır.
Din Eğitiminin Temellleri
Psikolojik temeli:İnsan ,zayıf ve güçsüzbir varlıktır. Çaresiz kadığında hemen kendinden daha üstün bir güce sığınma ihtiyacı hisseder.
*Kur’an ı Kerim’de Elest meclisi diye bir ahitten bahsedilir. Allah Teala tüm ruhları yarattığı esnada , insanın fıtratına varlığını seze ve algılama yeteneği yerleştirmiştir.
*Yunus A.S’nın duası “Allah’ım ! Yaptığım doğru değildi.Senden başka sığınacak bir ilah da yok” Enbiya 87
Efendimiz Kur’anda “Sakın Yunus gibi olma,diye uyarılmıştır (Kalem 48)
*Din eğitimcileri ve din hizmeti sunanlar için belirlenen ilkeler
1-Hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamalı
2-Hidayet’in Allah’ın elinde olduğunu bilmeli
3-Karamsar olmadan , iyi niyet hoşgörü ve sabırla görevlerine odaklanmalı
4-Yaptıklarının karşılığını sadece Allah Teala’dan beklemeli
*Sosyolojik Temeli
*İbn Haldun “İnsan doğuştan sosyal bir varlıktır.”
*İnsanlar ister köylü olsun , ister kentli, farkında olmasalar da birbirlerinin hizmetçisidirler.
*Dünyada imkanlar sınırlı,ihtiyaçlar ise sınırsızdır.
*İnsanlar kavga ve vehametin bitmesi için, üst hakem arayışı içerisindedir.
Bu hakemin mecazi adı devlettir. Devler adalet demektir.
*Aşağı yukarı bütün dinler ve sosyal nizamlar ihtiyaç-imkan ilişkisi ile ilgili problemlerin çözümüne yönelik bir çaba gösterir.
*Asıl mesele, insanları kavga ettirmeden barış içinde yaşatabilmektir. Bunun için, sosyal hayatın yardımlaşma , adalet, ve kardeşlik esasına göre tanzim edilmesi gerekir. Böylece toplumda bir güven ortamı oluşur.
İslam iyi insan yetiştirmeyi hedefler. İyi insanın özellikleri şunlardır.
-Yaratıcı ile de yaratılmışlarla da barışıktıt.
-Emaneti ehline verir.
-Elinden ve dilinden kimseye zarar gelmez.
-Allah’tan korkar, kuldan utanır.
-Düşenin dostudur.
-Konuştuğunda yalan söylemez.
-Gerektiğinde başkalarına kendisini tercih eder.
-Küçüklerin de büyüklerin de hakkını korur.
-Bencil (egoist) değildir.
*Alış-veriş aldatmaz.
-Vaadinden dönmez.
*”Kendin için istedğini insanlar için de iste ki müslüman olasın ” Empati kurmayı teşvik eden hadis
**Kültürel temeli – Latince bir kelime olan kültür (culture),ekme,yetiştirme,üretme anlamına gelir.
*Terim anlamı- Bir toplumun ya da milletin, inanç, fikir,sanat, adet,ve gelenekleri, maddi ve manevi değerlerinin bütünüdür.
*Osmanlı Türkçesinde kültür , hars olarak ifade edilir.
*Hars kelimesi Bakara 204-205.ayette geçer.
*Kültür bir halkın yaşama tarzıdır.
*Medeniyet -Bir dinin ya da fikrin, maddi ve manevi boyutlarda,hayata yansıtılasına denir.
*Kültür- medeniyetin belirli bir toplumda aldığı şekil.
*Amerika dahil, bütün Avrupa toplumları arasında müşterek bir Batı Medeniyet’inden bahsedilebilir. Bunun oluşumunda başta Roma Hukuku , Yunan Felsefesi ve Hıristiyanlık etkili olmuştur.
*Batı medeniyetinin içinde, birbirinden ayrı İngiliz,Fransız ve Alman kültürü mevcuttur.
*Medeniyet genel,kültür ise özeldir.
*Kültürü maddi ve manevi diye ayıranlar da vardır.Bilimsel ve teknolojik ürünler, ekonomi,yemek ve kılık kıyafet maddi kültür,din ,dil,inanç,hukuk,örf ve adetler , sosyal ilişkiler , tarih şuura,yazı,sanat,ahlak manevi kültür
*Din kültürün hem mayası hem unsurudur.
*İslam dini kültür ve medeniyetimizi derinden etkilemiştir. Mimarimizden musikiye , dilimize edebiyatımıza,sosyal,ilişkilerimize,örf ve adetlerimize kadar her alanda bunu görmekteyiz.
*Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig kitabı Türklerin İslamiyeti kabul etmelerinden sonra, ilk yazılı eser olma özelliği taşır. Muhtevası İslami unsurlardsan ibarettir. Öğretmeyi hedef aldığı için didaktiktir.
*Kaşgarlı Mahmud’un Divanı lügat-it Türk ‘de İslami değerlere yer verir.
*Edip Ahmed Yükneki ‘nin Atabetül Hakayık (Hakikatler Eşiği) kitabı , müslümanca nasıl ahlakı olunacağını , hadisler ışığında , didaktik bir üslupla ele almıştır.
*Hoca Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’i, Allah aşkı ve Peygamber sevgisini işlemiş.
*Mevlana’nın mesnevisi ,Yunus Emre’nin Divan’ı, Nasreddin Hoca’nın nükteleri ,Süleyman Çelebi’nin vesilet-ün Necat’ı da önemlidir.
*İslam ‘ı iyi bilmeden, kültür ve edeniyetimizi anlamak ve bunları sağlıklı bir şekilde yarınlara taşımak mümkün değildir.
*”Onların mallarında fakir fukaraların ve isteyenlerin hakkı vardır.(Zariyat19 )
Bu ayet dini motifin nasıl maddi ve manevi kültür unsuru haline geldiğini gösterir. “Veren el, alan elden daha hayırlıdır” hadisi şerifi de bu konuya işaret eder.
*Özellikle Osmanlı döneminde şehrin uygun görülen yerlerine Sadaka taşları dikilmiştir.
**Felsefi temeli – Felsefe sevgi anmına gelen Yunanca phileo ile bilgi anlamına gelen sophia kelimelerinden meydana gelmiş.
Felsefe bilgi sevgisi ya da bilgiyi sevmek demektir.
*Pythagoras, kendini tanıtırken ”Ben bir philosophaskım” dermiş. Yani bilgi ve bilgelik tutkunu olduğunu ifade edermiş.
*Felsefe, ”Var olanların varlığı, anlamı ve sebebi üzerine sorulan sorularla ortaya çıkmış bir disiplindir.” Bu görüşte olanlara göre felsefenin uğraştığı temel mesele, varlığın ilk sebebi, başlangıcı ve özüdür.
*Varlığın ilk sebebi nedir sorusuna verilen cevaplar; ruh, madde, yetkin varlık, idea, su, ateş, sayı, atom, doğa, Tanrı, değişme.
*Varoluşla ilgili sorulara en tatmin edici cevabı din vermiştir. Bütün peygamberlere sorulan sorular; ruh, kıyametin kopuş vakti, öldükten sonra dirilme meselesi olmuştur.
*Ruh konusu-İsra 85, kıyametin kopuşu Araf 187, diriliş Yasin 77-79
* Kur’an-ı Kerim’de akletmek kelimesi 66 yerde geçer. Bu islamın akla verdiği önemi gösterir. Mucemul müfehres adlı eserde bu ayetlere ulaşılabilir.
*Evrensel Temeli- Evrensellik, savunulan bir fikrin ve hareketin, dünyanın heryerinde kabul görmesi ve uygulanabilirliğini akla getirir.
*İslam dini hoşgörü olayına bir insan hakkı olarak bakmaktadır.
*İslamda üstünlük imanda ve Allah’a kulluk bilincine (takva) sahip olmaktadır.
*Bütün dinler ve kültürlerde, canlı, aklı, dini, malı, nesli, korumak esastır.
*İslam dini kişilik haklarına dikkat etme konusunda çok titizdir.
*Bu konuda Yunus Emre ”Benim bir karıncaya ulu nazarım vardır.” der. Burada hikmetli bir bakıştan söz edilir.
*Felsefe tarihçisi Alfred Weber’in ”Hıristiyan universalizmi ile Yahudi monoteizmini birlleştiren tek din islamiyettir.” görüşü islamın evrensel özelliğini ve diğer dinler karşısındaki farklı konumunu tespit eder.
”Hak”ın terim anlamı yetki kullanımı demektir.
*Bu yetkiler kullanılırken insanların sınırları aşamaları ve başkalarının haklarına tecavüz etmemelri için hukuki düzenlemeler orataya çıkmıştır.
*Hukuk aynı zamanda yaptırımı olan kural demektir. Kural koyma ve yaptırım uygulama yetkisi devlete aittir. İhkak-ı hakka (herkesin hakkını kkendisinin almasına) müsade yoktur. Bu anlayış kan davasına yol açar.
*Tarih boyunca bütün toplumlarda, din problem olmuştur.
*Haçlı seferleri ve mezhep kavgaları din saikiyle çıkarılmıştır.
*Socrates:Kendi döneminde din bozulduğu için ahlakı dine dayandırmamış.
*Laik:Hıristiyan din adamları sınıfında (clergy) olmayan kimse demektir.
*Din eğitiminin dayandığı hukuki düzenlemeler:
a)1982 anayasasının 5. Madde Devletin görevleri sayılırken insanın maddi ve manevi varlığının geliştirilmesinden bahsedilir
10 madde herkesin kanun önünde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin eşit olduğu ifade edilir
15 madde kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz
17 madde herkes yaşama maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
24 madde herkes vicdanı, dini, inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir din kültürü ve ahlak öğretiminin okutulan zorunlu dersler kapsamında yer aldığı bildirilir.
136 madde Diyanet İşleri Bakanlığı’nın görevleri İslam dininin inançları ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek Din konusunda halkı aydınlatmak ibadet yerlerini yönetmek.
b)İmam Hatip liselerinin de açılmasında dayanak olan ve 3 Mart 1924’te çıkarılan tevhidi Tedrisat Kanununun 4. Maddesi
d)İnsan Hakları Evrensel beyannamesinde” herkesin düşünce din ve vicdan özgürlüğüne hakkı vardır.”
*Ekonomik Temelli- ekonomi kıt kaynakların sınırsız ihtiyaçlar karşısında Adaletli bir şekilde dağıtımıdır.
Ekonomi bu iki bakımdan önemlidir 1-eğitim için Yapılan harcamalar 2-eğitim görevleri arasında ekonominin, ihtiyaç duyduğu nitelikli insanın yetiştirilmesi.
Eğitilmiş insanın istihdam edilmesi girdi maliyetlerini azalttığından ürün daha ucuza mal olur.
İş ahlakı da eğitimde kazanılması gereken bir özelliktir
Ne irfandır veren ahlaka yükseklik ne vicdandır
Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır- Mehmet Akif
sağlıklı bir dini eğitimden geçen insanların ekonomide istihdam edilmesi her zaman daha çok maliyet anlamına gelir.
*İsraf etmeme konusunda ayet araf 31
*Übey b. Halef’in Efendimiz’e ölmüş bir insanın kemiğini gösterip dirilişi inkar etmesinin nedeni çürüyen bir şeyin yok olacağına inanmasındandır.
