ÜNİTE 1
Din Eğitimi ile İlgili Temel Kavramlar
*Din duygusu – fert ve toplum olarak hayatın tüm alanlarında kendisini gösteren duygu
*Arkeolojik kazı sonucu elde edilen eşyalar ve tarihi eserler insanlardaki inanç ve ibadet duygusunu yansıtır.
Insandaki din duygusu yaratılıştan gelen bir özelliktir.
Hz. Peygamber , eğitimin doğar doğmaz başlayan bir süreç olduğuna ve anne babanın bu konudaki sorumluluklarına dikkat çeker.
Eğitim kavramı batı kaynaklarında education kelimesiyle ifade edilir.
*Kelimenin latince kökü educaredir.Yetiştirmek,yönetmek,yönlendirmek,ve potansiyelleri,ortaya çıkarmak anlamına gelir.
*Eğitimin kişinin fiziki,ruhi ve zihni boyutu üzerinde etkisi vardır.
*Türkçe ‘de eğitim eğme fiilinden türetilmiştir.Eğmek bir anlamda, insanı ikna etmek demektir.
*Kültürümüzde ifade eden pek çok söz ve kavram vardır. Mesela edep bunlardan biridir.
*Edep-hem tertipli ve düzenli olmayı, hem de haddini bilmeyi ifade eder.
*Adam olmak-deyimi,yetiştirilmek istenen insan tipine işaret eder.
*Terbiye kavramı ise genel olarak eğitim öğretimle ilgili bütün alanları ifade eder.Kelime anlamı- geliştirme, araştırma, sahipliğini üstüne alma özünü ortaya çıkarma,çocuğu yetiştirme.
*Kur’an’da Allah Teala , kendisinin bir Rab,yani eğitici ve nizam koyucu olduğunu bildirmektdir.
*Eğitimin tanımı, toplumların inançlarına,felsefelerine ,ihtiyaçlarına ve insan konusundaki anlayışlarına göre değişmektedir.
*Socrates:İnsan bilgilerini doğuştan getirir. Kendi haline bırakılırsa kötülüğe meyleder. Yapılacak ilk iş insana kendisini tanıtmaktır. Soru-cevap metodunu kullanmış.Amacı;bağnazlığa,çıkarcılığa meyletmeyen ve yaşadığı hayatı sorgulayan bir nesil yetiştimektir.Kendini bil sözü meşhurdur. Yunus Emre’nin “ilim kendini bilmektir” sözü herkes tarafından bilinmektedir.
*E.Durkheim: İnsan toplum içindir. Eğitimin amacı insanı sosyalleştirmektir.Toplumda oluşan değerlerin genç kuşaklara yetişkinler tarafından aktarılması gerekir.İnsanın yetenekleri,sadece toplumun ihtiyaçlarına göre geliştirilebilir.Ahlak eğitimi de, toplumsallaşma ile ilgili görev ve sorumlulukları esas alan bir yapıda olup sekülerdir.
*Allah Teala-Şems Suresinde ”insanın içine iyilik ve kötülük duygusunu birlikte verdiğini ,söylüyor.Bu duyguların dikkate alınması ve farkedilmesi gerektiğini ifade eder.
*Gerçek anlamda din eğitimi aynı zamanda insan eğitimidir.
*religion-Batı dillerinde din için kullanılır. Kökü religo -boyun eğmek, itaat etmek anlamına gelir. Diğer kökü religare -bağlanma demektir.
Her ikisi de, insanın zayıflığına ve tabiat üstü bir varlığa bağlanmasının zaruretine işaret eder.Bu bağlılık hayata çeşitli şekillerde yansır.
-İnsan ,inandığı gücün önünde eğilir.Bu saygıdan itaat ve kulluk doğar.
-İnanca dayalı bir hayat felsefesi ve sistemi oluşur.
-Karşılaşılan problemler,bu inancın penceresinden bakılarak resmedilir.
-Kutsal günler,törenler ve yasaklar ihdas edilir.
-Yeni sosyal ilşkiler ve ahlaki değerler meydana gelir.
-Zamanla dinin kültür ve medeniyete etkisi olur.
*Mevlana Celaleddin Rumi ”Bütün kalp paralar,aslında bir doğru paranın olduğunu gösterir.kalp para(sahte para)
*Mevlana ve Yunus Emre bile zaman zaman , bazı çevrelerce hümanist olarak nitelendirilmiş.
*Yunus Emre ”Yaratılmışı severiz,Yaratan’dan ötürü.
*Galileo-Pozitivizm’in etkisinden dolayı Kilise mahkemesi olan engizisyon ,Galileo’dan ”dünya dönüyor,sözünü geri almasını istemiş.
*Kilisenin ,deneysel bilimlere ve bilim adamlarına karşı takındığı bu tavır,insanları dine karşı soğutmuş.Din-bilim çatışmasına yol açmış.
*Ernest Renan-”Ancak halk deneysel bilim ve akıl ile eğitilip aydınlatılırsa, dinlerin boş inançları kendi kendilerine yıkılır.
*Namık Kemal-Renan Müdafaanamesi isimli eserinde Renan’ın eleştirilerine cevap vermiş.İslamın bilimi teşvik ettiğini ispat etmeye çalışmış.
*Deneysel bilim sonucunda değişen teknolojinin,islam dünyasının din algısını önemli ölçüde etkilediği söylenebilir.
*Dini anlama ve algılama problemini nasıl halledebileceğine Mehmet Akif’in cevabı ”Doğrudan doğruya Kur’an’dan alıp ,ilhamı,Aslın idrakine söyletmeliyiz İslam’i’
*Allah Teala kainatı, belirli bir ölçü ve kanuna bağlı olarak yaratmıştır.Buna Kur’an diliyle Sünnetullah denir.
*Deneysel bilimin yaptığı, bu alanda keşif ve icat faaliyetidir. Ama kaşif ve mucit, maddenin aslını ve bağlı bulunduğu kanunu kendisi yaratmış değildir.
*Bilimin yaptığı araştırmalar ve sonuçları,Kur’an ‘daki gerçeklerin açığa çıkmasına ve anlaşılmasına hizmet etmiş olur.Allah Teala’da zaten bunu ister.
*Deneysel bilim ile vahiy bir noktada birleşir.Çünkü ikisi de aynı kaynaktan gelen emirlerdir.
*Bugün dünyada asıl problem,din müntesiplerinin kendi dinlerinin özünü anlama ve yaşama problemidir.
*Din eğitiminin gerçekleştirilmesi konusunda farklı yaklaşımlar vardır.
*Teolojik yaklaşım-ilahiyat eksenli yaklaşım. Kim hangi dini anlatıyorsa, o dine inanarak ve tüm görüşlerini savunarak anlatmalıdır. Teolojik yaklaşıma karşı çıkanlar, bunun savunmacı (apologetic) ya da itirafçı (confessional) bir yaklaşım olduğunu söyler.Özellikle küresellleşme ve çok kültürlü toplum gerçeğini dile getirerek bu yaklaşıma itiraz etmektedirler.
*Fenomenolojik Yaklaşım : Din olgusal temelde araştırılıp analiz edilmelidir. Batı dünyasının problemi olarak ortaya çıkmıştır. Din eğitimiyle amaçladıkları şey, çocukları gerçek bir Hıristiyan yapmaktı,fakat olmadı,modern dünyanın gerekleri ile dinleri uyuşmadı.
*Eğitim mantığı açısından değerlendirilecek olursa, teolojik yaklaşım daha pedagojiktir.
*Allah Teala “Din olarak sadece İslami kabul edeceğini, bunun dışındaki din arayışlarının ise kendisi tarafından kabul görmeyeceğini,bildirmektedir(Maide 3)
*İslam’ın kelime anlamı: barış ve teslim olmak.
*Allah bu teslimi bütün benliği ile yapanlardan övgüyle bahseder.
*İslam’ın terim anlamı: Allah’ın peygamberler vasıtasıyla göndermiş olduğu emirleri inanarak, düşünerek ve severek kabul edip uygulamak.
*İslam’a göre din eğitiminin asıl amacı; Allah’a inanan ve O’na teslim olan bir insan yetiştirmek. Bu eğitimin temel programı Kur’andır.İlk öğretmeni Hz. Peygamber’dir.
*Din Arapça bir kelimedir. DAN fiilinden türetilmiştir. Sahip olma,rıza ile boyun eğme, inanma, şeriat, millet, adet ,mezhep ,karşılık,hüküm verme,yönetme,tedbir alma,zorlama,galip gelme,hesaba çekmek ,borçlu ve alacaklı olma anlamlarına gelir.
*deyn mastarından türetilen DAİN kelimesi, hem borçlu hem alacaklı anlamına gelir. Bu açıdan din; verdiği nimetlere karşılık , insanın Allah’a borç ödemesidir.
*Din eğitimi: Allah’a borçlu olduğunun bilincinde olan ve bunu kitap ve sünnetin çizdiği çerçevede ödeyen insanın yetiştirilmesidir.
*Mal sahibi mülk sahibi, hani bunun ilk sahibi?… (Yunus Emre)
*Çocukluk yıllarında verilecek din eğitimi için Mehmet Emin Ay’ın ,ailede ve okulda ideal Din Eğitimi kitabı okunabilir.
*DAN’nin bir anlamı da hesaba çekmektedir.,
*Fatiha suresindeki din günü ” dünyadaki bütün amellerin karşılıklarının ve hesaplarının görüleceği gün” demektir.
*Maun suresinde dini yalanlayanlardan ibaresindeki din; kıyamet gününde görülecek hesap demektir.
*DAN kökünden türeyen deyyan-hakim ,yargılayıcı anlamındadır.
*Yine aynı kökten medine ismi türetilmiştir.
*Medine- şehir-hakimin bulunduğu ve adaletin uygulandığı yer
*Efendimiz Medineden ayrıldığı zamanlarda şehre bir hakim (deyyan),bir de namaz kıldıracak imam bırakırdı.
*Hicretten sonra Yesrib şehrine Medine denmiş.
*Medeniyet de DAN kökünden türetilmiş. Dinin hayata yansıtılması demektir.
*Kur’an’ı Kerim Hz. Peygamber’in örnek alınmasını istemektedir.
*Örnek alınırken , Hz. Peygamber’in insanlar içinden seçilerek tüm insanlık alemine gönderilen son Peygamber olduğu unutulmamalıdır.
