Bir namazı vaktinde kılmaya EDA vaktinden sonra kılmaya KAZA denir.Vaktinde kılınmayan namaza ise FAİTE (cogulu fevait) denir.
SEBEBLER
*Namaz belli vakitlerde yerine getirilmesi gereken bir farz olduğu için bir mazeret olmaksızın tembellik ve ihmal yüzünden bile bile namazı kılmayan kimse günahkar olur. Hz peygamber ,uyuya kalma ve unutmayı bir mazeret kabul etmiş ve bu iki sebepten biriyle bir namazın vaktinde kılınmaması durumunda hatırlanıldığı vakit kılınmasını söylemiştir.
*Bazı bilginler tembellik sebebiyle namazın bile bile terki namazı kaza etmenin gerekmediği kanaatine varmışlardır ve bile bile namazı terk edenin kaza etme hakkına sahip olmadığını , tövbe ve istiğfar etmeleri gerektiğini öne sürmüşlerdir.( zahiri’ler den İbn hazm ve birkaç alim de bu görüştedir )
*Hanefilerin de içinde bulunduğu büyük çoğunluğu oluşturan fakihlere göre ; uyku ve unutma gibi insan iradesini elinden alan bir özür nedeniyle bir namazı kaza etmek gerekince , bilerek kılmama halinde kesinlikle kaza gerekir.Bu durumda kişi , namazı vaktinde kılmadığı için günahkar olmuştur , daha sonra kaza ettiği için terk etme günahından kurtulmuş affedilmesi yönünde önemli bir adım atmıştır
*Vaktinde kılınmamış beş vakit farz namazın kazası FARZ, vitir namazının kazası ise VACİPTİR.Sünnet namazlar kaza edilemez bununla birlikte bazı durumlarda, başka bir namazın vakti girmediği sürece kaza edilebilir.Sabah namazının farzı ile birlikte sünnetinin de kılınmaması veya cemaatle farza yetişmek için sünnetin terki gibi bu durumda farzdan hemen sonra sünnet kaza edilir.
*Başlandıktan sonra her nasılsa tamamlanmadan yarıda kesilen nafile namazın kazası gerekir.Mesela öğle namazın son sünnetine başlamış olan kimse cenaze namazını kaçırmamak için bu sünneti yarıda bırakırsa yarıda kestiği nafile namazın kazası vaciptir .
*Mazeret sebebiyle namazın kazaya kalması veya bırakılması günah olmaz.Düşman korkusu veya bir ebenin doğum yapacak kadının başından ayrılması halinde çocuğun veya annesinin zarar görebileceğinden korkması meşru birer mazeret tir.Nitekim hz. peygamber hendek savaşında namazlarını tehir etmiştir.
*Uyku ve unutma sebebiyle namazı terk eden kimsede günahkar sayılmaz ancak namazı kaçırmamak için tedbir almak elbette ki daha uygun olur.
*Beş vakit namaz süresince ve daha fazla devam eden bayılma , akıl hastası, koma halinde namaz borcu düşer ancak bu süreç 5 vakit ve daha az bir müddet devam ederse bakılır ; ayıldığı zaman abdest alıp iftitah tekbiri alacak kadar bir zaman kalmışsa o namazı kaza etmesi gerekir
*Dinden dönmüş ( Mürted ) kişinin daha önce kılmadığı namazları kaza etmesi gerekmez.Fakat daha önce hac yapmışsa bu görevi eda etmesi gerekir.
*Müslümanlardan uzak başka bir toplumda islama giren kimse namazın farz olduğunu ve nasıl kılındığını öğreninceye kadar mazeret halindedir.
İFA ŞEKLİ
*Hanefilere göre; kazaya kalmış bir namaz , vakti içinde nasıl kılınıyorsa öyle kaza edilir.( seferde kazaya kalan aynı şekilde 2 rek’at olarak namazını kaza eder. )
*Şafi ve Hanbelilere göre ; kaza namazı kılınırken , kazanın yapılacağı yer ve zaman dikkate alınır. Seferde kazaya kalmış namaz ikamet edilince 4 rek’at olarak kılınır çünkü kısaltmanın sebebi olan yolculuk hali kalkmıştır.
*Namazlar kaza edilirken gizli okunacak namazda kıraat gizli okunur .Açıktan okunacak namazı imam kıldırırsa açıktan okur ; tek başına kılınırsa açık veya gizli okunulabilir.
*Namazı kaza edecek kişi tertip sahibi ise, ( 5 vakit namazı kazaya kalmayan ) kaza namazı ile vakit namazı arasında sıraya uyar.Tertip sahibi değilse bu namazını kaza etmeden diğerlerini kılabilir.Tertip sahibi özür veya özürsüz bir sebeple namazını kazaya bıraksa ilk kılmadığı namazı kaza eder sonra vakit içindeki namazını kılar eğer namazın kazasını ilk olarak kılmazsa imamı Muhammed’e göre namaz FASİD olur.Ebu Yusuf’a göre ise namaz fasit olmaz nafileye dönüşmüş olur.Ebu Hanife ye göre ise bu namazın sıhhati askıdadır.Tertip sahibinin sırayı gözetmesinin delili , Resülullah’a hendek savaşında 4 vakit namazı kılmayınca bunları sıraya koyarak ve vakit namazından önce kılmasıdır.
Tertip 3 durumda düşer;
1- Kazaya kalan namazların sayısının vitir dışında 6 vakit ve daha fazla olması
2- Vaktin hem kaza hem de vakit namazı kılmaya yetemeyecek kadar sıkışık ve dar olması
3- Vakit namazının kılınışı sırasında kazaya kalmış namazı olduğunun hatırlanması
*Tertip düşünce kaza için belirli bir vakit kalmaz mekruh vakitler dışında istenildiği zamanda kaza namazı kılınabilir.
*Kazaya kalmış namazları kaza ile meşgul olmak nafile namaz kılmaktan daha önceliklidir.Hanefi mezhebinde vakit namazlarıyla birlikte kılınan Revatib sünnetler kaza namazı kılma gerekçesiyle terk edilmemelidir.
