Hint dinleri: Hint yarımadasında ortaya çıkan dinlerdir. Hinduizm, cayinizm, Budizm, sihizm
Hinduizm: Hindular kendi dinlerine sanatana dharma derler.
Sonsuz / Ezeli dharma / yasa anlamına gelen bu kelimeyle, belli bir kurucuyla ilişkilendirilen dünyanın bir başlangıcının olmadığını ifade ederler.
Hintli olmayanlar bu din için Hinduizm kelimesini kullanır. İndus nehrinin doğu tarafında yaşayanlar anlamına gelir.
Bugün dünyada varlığını devam ettiren en eski dindir.
Hindistan nüfusunun %80 i hindu dinini kabul eder.
Hindistan dışında 45 milyon mensubu vardır. Bunun 18 milyonu Nepal de yaşar.
Nepal: Hinduizmi devlet dini ilan eden tek ülkedir.
Hinduizm: Tanrı inancını kendisi için merkezi olarak kabul etmez. Tanrının doğası hakkında fikir yürüten sistematik bir teolojiye sahip değildir.
Dharma kelimesi; birey ve toplumun maddi ve manevi hayatının gerçekleri ve ilhamlarıyla ilgili teoriler ve uygulamalar bütününü ima eder.
Hinduizmi diğer geleneklerden ayıran ölçüler
1- Vedaların mutlak otorite olduğunu kabul ederler.
Vedalar: kaldırılmasını gerekli gördükleri kast sistemi ve yerine getirilmesi gereken onunla ilgili kurallar.
2- İneğin ve Brahmanları kutsal kabul ederler.
3- Alman, karma, samsara ve mokşa ile ilgili inançlar Hint dini. Felsefi okulların hepsi tarafından gerçek kabul edilir.
İndus vadisi: dini, bugün Hindistan da bulunan dinin 1. Safhasıdır Milattan önce 4000-2200 yılları arasıyla tarihlenir.
Hinduizm’in ikinci safhasını yanlışlıkla Brahmanizm olarak da adlandırılan veda dini oluşturmaktadır. Veda dini Hinduizm için ara denemedir. Onun oluşumunda hayati bir rol oynamamıştır. Bu dönem MÖ. 2000’den 500 e kadar devam etmiş.
Veda dini ilk Aryanlar tarafından ortaya konuldu. Bu dönemin dini hakkındaki kaynak vedalardır. Vedalar ; samhitalar, brahmanalar ve upanişadlar dan oluşur.
Bu dinin iki temel görüşü vardır ;
Tabiatın cömertliğinden etkilenip, göğü ve yeri övmüşler.
Kozmik yasa RTA ve bu yasanın güçlü yöneticisi VARUNA anlayışını kabul etmişlerdir.
Vedalar dinin son safhası, vedaların son bölümlerini oluşturan Upanişadlar da bulunur.
MÖ. 500’den MS 500’e kadar ki dönem klasik Hinduizm dönemidir. Hinduca sentez olarak adlandırılan bu dönem, bugün hala geçerliliğini muhafaza eden temel kavramların yerleştiği bir dönemdir.
Veda döneminin sonunda Brahmanlar öne çıktılar.
Vedalara bağlılığı ortodoksinin ölçütü kabul ettiler. Onları otorite olarak kabul etmeyenleri yani CAYİNİST ve BUDİSTLERİ heterodoks olarak ilan ettiler.
Hinduizm için en önemli unsurlardan biri, teizmin ortaya çıkmasıydı
Vedalar döneminde nispeten önemsiz iki tanrı olan, ŞİVA ve VİŞNA önemli hale geldi.
Avatar : Tanrı VİŞNU’nun yeryüzünde bozulan ekolojik, sosyal ve ahlaki düzeni eski haline getirmek için dünyaya inişini ifade eder.
Dönem hakkındaki iki önemli kaynak MAHABHARATA ve RAMAYANA destanlarıdır. MAHABHARATA da yer alan BHAGAVAT-GİTA bölümü daha meşhurdur.
Hinduizm tarihsel olarak 5 sayfaya ayrılır ;
Hinduizmin en temel özelliği kendisinin herhangi bireysel bir kurucuya dayandırılmamasıdır. Kurucusunun bilinmezliği SANATANA DHARMA kelimesiyle ifade edilir.
Vedaların kendilerine atfettikleri kişileri bu dinin kurucuları olarak kabul etmek mümkündür.
RŞİ olarak adlandırılan kişiler tarafından görülen yada işitilen bilgi grubu ŞRUTİ olarak adlandırılır.
RŞİLER aynı zamanda sessiz derin düşünenler (MUNİ) olarak adlandırılır.
Hindu kutsal metinleri iki gruba ayrılır ; ŞRUTİ ve SMRİTİ
İşitilen, görülen anlamına gelen ŞRUTİ kategorisinde vedalar yer alır.
SMRİTİ kategorisinde ise Puranalar, Ramayana, Mahabharata ve Dharma, Sastralar yer alır.
Vedalar, insanlık tarihinin bize kadar gelen en eski metinleri olarak kabul edilirler. Sanskritçe bilmek anlamına gelen VİD gökünden gelen veda bilgi anlamına gelir.
Vedaların en eski parçasını dört derleme (SAMHİTA) oluşturur.
RİG-Veda , SAMA-Veda , YACUR-Veda , AHHARVA-Veda
Vedaların herbirinin hedefi, daimi barış, refah ve ebedi kurtuluştur.
Şruti içinde yer alan vedaların en eskisi Rig-Veda’dır. Farklı tanrılara hitap eden binden fazla derlemeden oluşur.
Sama-Veda, kurban maksadıyla söylenecek ilahilerden oluşur.
Yacur-Veda, kurban töreninin çeşitli aşamalarında BRAHMANlar tarafından yapılacak işlerden bahseder.
Atharva-Veda panteonuna ait tanrılara yönelik ilahilerle, hastalıkları iyileştirme, yağmur, maddi refaha yönelik büyülü sözleri içerir.
Her veda üç bölümden oluşur. Brahmanlar, Aranyakalar ve Upanişadlar.
1- Brahmanlar : Ayinler ve onların yerine getiriliş tarzıyla ilgili metinler.
2- Aranyakalar : Ormanlarda ikamet etme yemini edenlerin okuyacaklar eserler.
3- Upanişadlar : Vedaların sonunda yer alan (vedanta) metinler.
Upanişad, Üstadın dizinin dibine oturmak anlamına gelir.
Bu metinler Hint düşüncesi için bir dönüm noktası olmuştur.
Karma – Samsara: Ana anlayışlar.
Atman Brahman: bir kurtuluş yolu olarak öne çıkartılır.
Smriti: Hatırlanan şey. Bir Hindunun gündelik hayatını belirleyen şeyleri içerdiğinden Şrutiden daha önemlidir. 3 e ayrılır.
1- Ramayana ve Mahapharata’nın yer aldığı ithasa
2- Puranalar : Bayramlar, kast yükümlülükleri, hac yerleri konularını içerir.
3- Dharma – Şastralar : Farklı zaman ve mekanlarda dini hükümlerin nasıl uygulanacağı (toplum hayatını düzenleyen kurallar.)
İnanç esasları: Tespit edilmiş bir inanç sistemi yoktur.
Deva: alışılmamış ve sıradan olmayan bir şey ifşa eden güç ve etki uygulayan, faydalı ya da zararlı olan herşeydir.
Vedalar, 11 yeryüzüne, 11 göklere, 11 de ikisi arasındaki havaya ait olan 33 tanrıdan söz ederler.
Agni (ateş), surya (güneş) ve uşas (şafak) devalar olarak zikredilir.
Vedalar, Aryan halkının güçlü koruyucusu olan İNDRAYA yönelik ilahileri içerir.
Hinduizm de bazı tanrılar, büyük şahsiyetler olarak öne çıkarlar.
Brahma, Vişnu ve Şiva (Trimurti) Bunların her biri yaratma, muhafaza etme ve yok etme güçlerini temsil ederler. Bunlar büyük öneme sahip işvaralar (Rabler) olarak da görülürler.
Hinduların çoğu, ilahlardan birini işta devatası (kişisel tanrısı) olarak seçer.
Hinduizmin diğer inançları : kast sistemi, karma, samsarar, reenkarnasyon ve makşadır. (nirvana)
Kast sistemi : Portekizce ; saf ve temiz anlamındaki castadan türemiştir. Hint toplum yapısının zamanı bilinmeyen bir andan itibaren devam eden 4 kastı vardır (çatur varna)
1- Brahminler : Vedaların kutsal sözlerinin gözeticileri
2- Kşatriyalar : Savaşcılar ve yöneticiler
3- Vaişyalar : Çiftçiler, zanaatçılar ve iş adamları
4- Şudralar : Hindu toplumunun temelini oluşturan yoksul işçiler, hizmetçiler ve köleler.
Bir kişinin Brahmin veya Kşatriya olarak doğmasının sebebi önceki yaşamında iyi işler yapmış olmasıdır.
Karma: iş, eylem amel anlamına gelir. Kişinin geçmiş yaşamında ve şimdiki yaşamında yaptığı eylemlerdir.
Reenkarnasyon: Ruhun, beden de yaptığı işlerin sonucuna uygun olarak yeni bir bedende dünyaya gelmesine denir.
Samsara: Ruhun bu sonsuz gidiş ve geliş döngüsüne denir.
Mokşa: insanların öldükten sonra, ölüm – yeniden doğum döngüsünden (samsara) kurtulmaları ve bir daha başka bir beden de yeniden bu dünyaya gelmelerine denir.
İbadetleri: Hedefi manevi ilerlemeyle maddi ilerlemeyi sağlamak olan Hinduizm’deki ibadet (puja), ferdi bir tecrübe olduğu için daha çok bireysel bir faaliyettir.
Toplu ya da cemaat olarak ibadet etmek, Hinduizmin doğasına yabancıdır.
Mabet ibadeti zorunlu değildir.
Hindu ibadeti 2 ye ayrılır;
1- Evdeki ibadet: evde ibadet için ayrılmış oda ya da köşede yapılır. İbadeti genel olarak kadın yerine getirir.
İlk üç kasta mensup olanlar ve iki kez doğanlar olarak adlandırılanlar tarafından günde üç kez yapılır.
Sabah ibadeti nehir kenarında ya da puja adasında yapılır.
Hindular çocuklar dışındaki cesetlerin yakılmasını uygun görürler.
Yakılan küller Ganj nehrine atılır.
Cennet ve cehennem nihai son olmaktan ziyade samsaradaki ara duraklardır.
2- Mabette ve hususi vesilelerle yapılan ibadetler:
Mabette ibadet din adamları tarafından icra edilir.
Kutsal yerlerde hac: Hinduizmin her mezhebi tarafından icra edilir.
Hindistanda kutsal olan 7 yer vardır. En kutsalı Şivacılığın merkezi Benares’tir.
Bu yedi yerden birine hac ziyareti yapmadan Hindu’nun dini hayatı tam olmaz. Mathura, Ayodha, Hardward, Benares.
Mezhepleri : Kadim ve Modern akımlar şeklinde ikiye ayrılır.
Kadim mezhepler (Saf dini akımlar)
1- Şivacılık: Tanrı Şiva üzerinde odaklanıp, yüce varlık olarak ona tapınmak şivacılık diğer hindu geleneklerinden daha çok asketik (dünyadan el ayak çekme, çileci) bir özellik taşır.
Evrende tek bir gerçekliğin var olduğu, onunda Brahman olduüu, onun dışındaki herşeyin hakiki bir gerçekliğinin bulunmadığına inanırlar.
Ortodoks olan Şivacılar, Vedalara saygı gösterirler.
Şivacılar, alınlarının ortasına üç yatay işaret koyarak Vişnuculardan ayrılırlar.
2- Vişnuculuk: Şahsiyeti olan tek bir tanrıya (vişnu, onun avatarı Rama ve Krişna ) ibadeti, özgeci bağlılığı ve tanrının inayeti vasıtasıyla kurtuluşu vurgular
İnsanlara karşı merhametli olan vişnu, yeryüzünde zulüm, adaletsizlik arttığında düzeltmek için insan ve hayvan bedenlerinden oluşan farklı bedenlerde tecessüt ederek (avatar) yeryüzüne iner.
Avatar : Vişnunun farklı bedenlerde yeryüzüne inmesi. En tanınmışları Rama ve Krişna
Vişnu aynı zamanda Hindu teslis anlayışını oluşturan üç önemli tanrıdan biridir. Brahma, Vişnu, Şiva.
Vişnucular alınlarının ortasına üç dikey çizgi koyar.
3- Şaktizm: Güç yani tanrının yaratıcı gücü anlamına gelen şaktiden türer.
Bu gücün genellikle dişil olduğu kabul edilir.
Tanrı ezeli uykusundadır, onu harekete geçiren ve yaratan Şaktidir. Bu yüzden tanrıya değil Şaktiye dua edilir.
Modern Dini Akımlar
Müslümanlık ve Hinduizm arasında yaşanan kültürek etkileşim elektrik şahısların (Kebir gibi) ve hareketlerin (Sihizm) ortaya çıkmasına yol açmış.
Modern dönem İngilizlerin hindistandaki yönetimleriyle başladı.
İlk olarak Rom Mohan Roy Bengal’de Brahma Samaj (İngiliz Hindistan üniteryen cemiyeti) derneğini kurdu. Ahlaki tek tanrıcılığı savundu. Fakat Brahma Samaj bir halk hareketi olamadı.
İkinci olarak Bombay civarında Swami Dayananda tarafından Arya Smaj hareketi ortaya çıktı. Amacı Aryan Veda dinini en eski haline döndürmek ve Vedalar sonrası vuku bulan bütün gelişmeleri reddetmekti.
Kökü Hindu geçmişinde olan bir takım dini ihya hareketleri de vardır. En önemlisi Ramakrişna adını alan bir Brahman oğlu olan Gandhadhar Chatterji’dir.
Nihai olarak bütün dinlerin aynı hedefe giden yollar olduğunu kabul etmiş.
Yeni Hinduizm – Hinduizmin çağdaş hikayesi ve reform, adaptasyon, yeniden değerlendirme ve saldırgan yeniden tasdiğin tedricen ortaya çıkışı yeni Hinduizm olarak adlandırılır.
Yeni Hinduizmin En önemli temsilcisi – M.K.Gandbi (1869-1948)
Bhagavat – Gitayi dini ideal ve değerlerin en büyük kaynağı kabul etti.
Hindistanın batıyla teması yüzünden bozulduğunu ileri sürdü. Köylü elbisesi giyip sade bir yaşam sürdü.
Kendini Dokunulmazlar (ilk üç kastın dışında şudralar) meselesine adadı.
Gandhi tartışmasız Hindistanın ahlaki lideridir.
Bağımsızlık mücadelesini Cayinizm’den aldığı ahimsa doktrini bağlamında yürüttü.
Halk nezdinde bir aziz, tanrının bir enkarnasyonu idi.
Diğer Dinlere Bakışları
Şankara ve Kumarila (Klasik dönem Hindu düşünürleri) Hinduizm’i tamamen dışlayıcı bir tarzda yorumlamış. Budizm ve Cayizm’i yanlış olarak kabul etmişler.
Swami vivekanadaya göre bütün dinler, insan dinini tanrıya götüren basamaktır.
Mahatma Gandi, bütün dinlerin eşitliğini öne çıkarmaya çalışmış.
“Dinlerin aynı ağacın dalları olduğu benzetmesini yapmış”
Bugün Hindistan da 3 milyon mensubu vardır. Caynizm bir cinanın (zafer kazanan) takipçilerini ifade eder. 9. Yüzyıldan sonra bugün bilinen grup için kullanılmaya başlar. Mahavira (Büyük kahraman) olarak tanınan vardhamana ya izafe edilir. Her cina bu geleneği yeniden canlandırır. Yeni bir şey ortaya koymaz. 24 tane olduğu kabul edilen tirthankaralar olarak adlandırılan cinalar grubunun sonuncusu vardhamana’dır. Bunlardan tarihsel şahsiyete sahip olanlar vardhamana ve kendisinden önceki cina Parşva’dır.
Tarihsel Süreç
Vardhaman; M.Ö 6. Yüzyılda kurtuluşu yalnızca kurbanla elde edebileceğini kabul eden Vedacı yaklaşma ve Kast sistemine karşı olarak, alternatif kurtuluş yolları arayan, Buda’nın içinde olduğu bağımsız gezici dervişler içinde yer alır.
Miladi 1. Yüzyılda Digamabaralar (gök giyenler) Svetambaralar (Beyaz giyinenler) olmak üzere iki mezhebe ayrıldılar;
Digamabaralar: Güney ve merkezi Hindistan da ki ana Caynist grup.
Svetambaralar: Kuzey ve Batıdaki grup.
Daha çok ticaretle uğraştılar.
Kurucusu Vardhamanadır. Cayinist geleneğine göre, tirthamkaraların 24. Sü olarak m.ö 599 yılında Kşatriya sınıfına mensup bir ailede doğdu. Yağmur mevsimleri dışında tebliğine ara vermedi.
Cayin kutsal kitap külliyatı Agama’dır (eski metinler)
Agama 3 bölümden oluşur; Purvalar, Angalar, Angabahyalar (ikincil külliyat)
Angabahyalar 5 gruba ayrılır.
Cayinlerin inanç esasları 3 tanedir. 3 mücevher olarak adlandırılır.
Beş Büyük Yemin Mahabavrata
Manastır hayatına başlayacak (erkek ya da kadın) herkesten yerine getirilmesi istenen eylemler.
Ahimsa: Varolan herhangi bir canlıya zarar vermeme
Satya: Yalan, uydurma sözler söylememe
Asteya: Çalmama
Brahma – Carya: Bekar bir hayat sürme
Aprigaha: Dünyayı terk etme
Keşiş olmayan laikler için ise, son ikisinin yerini iffet ve kanaat alır, diğerleri aynıdır.
Ahimsa : Cayinler için çok önemlidir, bütün davranışları belirleyen fazilettir. En küçük canlılar dahil hiç birşeye zarar vermeden yaşamak gerektiğine işaret eder. Buda et yemeye izin verirken, cayinizm de yasaktır.
Cayin toplumu ikiye ayrılır;
Keşişler: Asıl cayin cemaatini oluştururlar. Kurtuluş keşiş hayatı yaşamakla elde edilir.
Keşiş olmayan Laikler.
Cayinist hayatın hedefi “karma” dan kurtulmaktadır. Reenkarnasyona inanır.
Karma: Maddi olan ve civa (ruh) ların hepsine nüfuz eden ve onları dünyevi hayata maruz bırakan şey demektir.
Kurtuluş “makşa” dır. (Nirvana)
Cayinizm ateist bir din olarak görülmesine rağmen, cayinistler bunu kabul etmezler. Tanrılığa ve sayısız tanrılara inanırlar. Tanrıların evreni yarattığına inanmazlar.
İbadet nesneleri tirthankaraların heykelleridir.
Dini uygulamalar, bir günde 48 dakikalık ibadeti ve oruç tutmayı içerir.
