Ehl-i Sünnet ve’l – Cemaat

ÜNİTE 4

Ehl-i Sünnet vel Cemaat

Haris el Muhasibi , Ebu ali el Kerabisi , Ebul Abbas el Kalanisi ehli sünnetin oluşumunda büyük pay sahibidir.

Ehl-i sünnet akaidi Hasan el Basri’den itibaren sistemleşmeye başlamış.

İmam Malik: naslara sımsıkı bağlanmayı zaruri ve yeterli görür.

Şafi ve Ahmed b.Hanbel: ehl-i hadis

Ebu Hanife ve öğrencileri: nasları esas alır, itikadi meselelerin akıl ile desteklenmesini gerekli bulur.

Sünnetullah: Allah’ın değişmez kanunları

İslam ümmetinin çoğunluğu (sevad-ı azam) 73 fırka hadisinde geçer

Ehli sünnet vel camaatin terimleşmesi Ebu Leys es Semerkandi tarafından olmuş , Kitabı Şerhul fıkhil Ekber

Sünnetin zıddı; bidat

Hasan el Basri; Büyük günah sahibi Müslümanı İslam dairesi içinde görmüş. İnsanın fiillerinde kaderin mutlak belirleyiciliğini (cebir) reddetmiş. Bu Sünnilik için önemlidir.

Ebu Hanifeye göre Allah sayı yönünden değil, ortağı bulunmaması yönünden birdir. Peygamberlerin hepsi günahlardan küfür ve çirkin fiillerden uzaktır.

Şafii; vahyin sözlük anlamından hareketle, sünneti , ilham değerinde ilahi bir vahiy olarak tanımlamış. Kur’an’daki kitap ile birlikte zikredilen Hikmet terimini Sünnet diye tevil etmiş. Resulullah’a itaatı Allah’a itaat ile birlikte değerlendirmiş.

Ahmed b.Hanbel: ekolünü tamamen hadis metinlerine dayandırmış. Aklın yol göstericiliğini çoğu zaman bir kenara bırakmış.

Selef; Sünnilik

Halef; Kelamcı Sünnilik

Ehli sünnet tarihinde hicri 4.asır çok önemlidir.

• Ebul Hasan el Eş’ari Mutezileden ayrılıp kendi kelam ekolünü kurmuş. (Eş’ari)
• Ebu Mansur el Maturidi Hanefi ekolünün inanç esaslarını sistemleştirmiş. Kendi ekolünü yaymaya başlamış (Maturidi)
• Ehli sünnet ismi altında sünniliğin nakilci ve akılcı ekolleri arasında bütünleşme 4. ve 5. Hicri asırlarda Abdulkadir Bağdadi ve Şehristani tarafından sağlandı.

Selefiyye: Sahabe ve tabiun neslini takip eden fukaha ve muhaddislerin yolu, sünnet çizgisinde olmaya özen gösterdikleri ve selefin ittifak etmediği meselelere hiç girmedikleri için Ehl-i sünnet-i Hassa denmiş. Hadis merkezli düşündükleri için Ehli hadis adı verilmiş.

Selefiyye’nin itikad alanındaki İmamı Ahmed b. Hanbel’dir.

Ashab-ı hadis ve selefilik = İmam Şafi ve ashabı bu isimle anılan en önemli topluluk.

Hadis ehl-i hakkında nas bulunmayan herhangi bir meselede asla görüş belirtmez.Bular; Hicaz ehli, yani Malik , Şafii , Sufyan es Sevri, Ahmed b.Hanbel, Davud b.Ali ve bunların ashablarından müteşekkildir.

Selefiyyenin takip ettiği metodik prensipler

• takdis(tenzih etmek) , aczi itiraf (müteşabihatın bilinmesinde aczin bildirilmesi)
• sükut (cahilin müteşabih sormaması , alimin de cevap vermemesi)
• imsak (müteş. Ayeti tevilden çekinmek)
• keff – itikaden şüpheli meseleleri kalben düşünmekten de çekinmek
• marifet ehline teslim – müteşabihat hakkında nebi ve ashabın açıklamalarına tabi olmak.

Selefiyye ekolü 8.Hicri yılda İbn Teymiyye tarafından tekrar canlandırılmış.

Ashabı Rey: Irak ehli yani Ebu Hanife ve ashabı

Fıkıh usulünde hakkında nas olmayan konulardaki ictihadın temeli olan rey, şeriatın gösterdiği düşünme yollarından gidilerek yapılan akli bir faaliyettir.

Eşarilik

 Ebul Hasan el Eşari ve talebeleri tarafından Ehl-i sünnet inanç esasları temelinde kurulmuş

İlahi sıfatlar ,kulların fiilleri, iman-günah konularına bakılarak muhalifleri tarafından müşebbihe , Cebriyye ve mürcie gibi isimlerle anılmış

Eş’ari suni akidenin gelişip yayılmasındaki katkılarından dolayı Nasıruddin (dinin yardımcısı) lakabı ile anılmış

Nakille aklı birleştiren orta yollu bir usül uygulamıştır.

Eşarinin 2.kurucusu Ebu Bekir Bakıllani kabul edilir.

Maturidilik

Ebu Hanife ve Maturidi’nin görüşleri etrafında oluşmuş.

Ebu Hanife: itikadi konuları akli bilgilerle temellendirmiş.

Ehli hadisin bidat olarak eleştirdiği reyciliğe başvurmayı zaruri görmüş

Ebul Muin Nesefi: Ebu Hanifeyi Maturidiye’nin imamı olarak göstermiş.

Selefiyye: din hususlarında sadece nakille yetinmiş.

Mutezile: nakli ihmal edip aklı öne çıkarmış.

Maturidi: Akılla nakli uzlaştırma yöntemini kullanmış.(Sunni yöntem)

Maturidi: Kelam yönteminde akla Eşari’den daha fazla önem vermiş.

Maturidiyyenin ekolleşmesi Ebul Muin Nesefi ile tamamen belirgin hale gelmiş.

Nesefi: Tabsiratül Edille ve Bahrül Kelam eserleriyle ekolün gelişmesine katki sağlamış

Kitabut Tevhid: Tevilatül Kur’an eserleri onun üstün bir kelamcı olduğunu kanıtlar

Nesefi: Maturidiyye adını kullanmaz.

Nesefi: Eş’ariyye’den muhaliflerimiz diye bahseder

Ekole bağlı alimler ehli sünnet adını kullanmışlar.

Osmanlı medreselerinde daha çok Eş’ariyye alimlerine ait kelam kitapları okutulmuş.

Maturidi’nin görüşleri

Bilgi kaynakları: duyular , akıl ve doğru haber

Uluhiyet: Allah’ın varlığı, evren hakkında basit bir tefekkür yapılarak bilinebilir.

İlahi isim ve sıfatlar ile Allah’ın zihinde canlandırılamayan zatı hakkında bilgi sahibi olunabilir.

Arşa istiva: nasta Allah’a atfedilen arşa istiva , gitmek (zehab) , oturmak (kuüd) gelmek (meci) yakın olmak (kurb) gibi kavramlar Allah’ın yaratıklara benzemesini nefyeden anlamlar içindir.

Kadınlardan Peygamber gönderilmemiştir.

İsmet asıl unsuru kalp ile tasdik etmektir. Dilin ifadesi ise kalpteki imanın anlatılmasına ilişkin bir vasıtadır.

Kaza ve kader konusunda:

fiilleri Allah yaratır , insan işler –Bu konuda Mutezileye yakın-