İbadet, Allah’a gönülden isteyerek yönelmek, tapmak, boyun eğmek ve itaat etmek demektir. Türkçemizde kullanılan kulluk etmek deyimi de aynı anlamı karşılamaktadır. İbadet, yaratıcı kudret karşısında boyun bükmenin zirvesi ve O’na olan sevginin sonucu ve göstergesi olarak değerlendirilmiş ve sırf Allah için, Allah’ın rızâsı için yapılması ve sadece Allah’a tahsis edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Gerçekten de yaratan, yaşatan ve öldüren Allah’tan başka, ibadete lâyık olan bir varlık yoktur. Hesap gününde muhatap olunacak olan “Neye taptınız?” ve “Ne için ibadet ettiniz?” sorusunu insan daima hatırında tutmalı ve bu dünyada iken “Allah’a tapıyorum ve ibadeti Allah için yapıyorum” diyebilmeli, bunu gönlünde hissedebilmelidir.
Kur’an’da bizim Peygamberimiz’den önceki peygamberlerin namaz kılmakla emrolundukları değişik vesilelerle belirtilmektedir (bk. el-Bakara 2/83; Yûnus 10/87; Hûd 11/87; İbrâhim 14/37, 40; Meryem 19/30-31, 54-55; Tâhâ 20/14; el-Enbiyâ 21/72-73; Lokmân 31/17). Bundan anlaşıldığına göre namaz ibadeti sadece Muhammed ümmetine has olmayıp önceki dinlerde de bulunmaktaydı.
Hanefi mezhebinin dışındaki mezhepler vacip hüküm kategorisini kabul etmedikleri için namazı genel olarak farz ve nafile şeklinde 2 gruba ayırmışlardır. Hanefilere göre namazlar; farz, vacip, nafile olmak üzere 3 kısımdır.
Farz-ı Ayın ve Farzı Kifaye olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır.
Farz-ı Ayın : Her müslümanın kendi sorumluluğunda olan namazdır. 5 vakit namaz gibi.
Farzı Kifaye : Bir müslümanın yapmasıyla tüm müslümanların sorumluluğundan kalkan namazdır. Cenaze namazı gibi.
Vacip Namazlar
Li aynihi vacip ve Li ğayrihi vacip diye ikiye ayrılır.
Li aynihi vacip : Bayram namazı, vitir namazı gibi.
Li ğayrihi vacip : İfsat olan namaz, nezir namazı, sehiv secdesi gibi.
Not : Kusüf namazı Hanefi mezhebinin bazı alimlerine göre vaciptir.
Sünnet namazlar nafile namaz kapsamında yer alır. Nafile namazları sünnet namazlarının dışında ayrı tutan alimlerde vardır. Onlara göre namaz farz, vacip, sünnet ve nafile diye dörde ayrılır. Vakit namazlarının yanında düzenli olarak kılınan namazlara REVATİB sünnet denir. Allah’a yaklaşmak amaçlı kılınan namazları REĞAİB namazlar denir.
Hanefi literatöründe sünnet-i müekkede olan namazlar kısaca “sünnet” gayr-i müekked olan namazlar mendup ve ya müstehaptır. Reğaib namazlar gönüllü olarak yapıldığı için ona TATAVVU namazda denmektedir. Misal ; teheccüd ve kuşluk namazı gibi.
