Ezan sözlükte “duyurmak, bildirmek” anlamına gelir.
Hicretin ilk yılında Medine’de Mescid-i Nebî’nin inşası tamamlandıktan sonra, ezan ilk defa olarak Hz. Bilâl tarafından sabah namazında, Neccâroğulları’ndan bir kadına ait yüksekçe bir evin damında okunmuş ve artık Müslümanlığın bir şiârı, alâmeti haline gelmiştir. Bu bakımdan esasen müekked sünnet olmakla birlikte, bir bölgede hiç okunmamasına karşı sert yaptırımlar bulunduğu için, vâcip veya farz-ı kifâye ağırlığında olduğu kabul edilmektedir.
Sabah ezanında “Hayye ale’l-felâh” denildikten sonra iki defa “es-salâtü hayrün mine’n-nevm” (Namaz uykudan hayırlıdır) denilir. Dinleyenlerin bu sözden sonra “sadakte ve berirte” (doğru ve iyi söyledin) demeleri güzel bulunmuştur.
Erkekler yalnız başlarına yahut cemaatle namaz kılacakları zaman ikamet yapılır, kamet getirilir.
Ezan okumak için vaktin girmiş olması şarttır. Vakit girmeden okunan ezanın vakit girince yeniden okunması (iade) gerekir. Diğer mezheplerde sabah ezanının vakit girmeden okunabileceği kabul edilmiştir. Çünkü onlara göre sabah namazını ilk vaktinde kılmak efdaldir.
Ezan okuyacak kimselerin erkek, akıllı, takvâ sahibi olmaları gerekir. Cahillerin, fâsıkların, çocukların ve kadınların ezan okumaları veya kamet getirmeleri mekruhtur. Ezan okuyan kimselerin abdestli olmaları gerekir; abdestsiz okunan ezan geçerli olmakla birlikte böyle yapmak mekruhtur.
Ezan ve kamet vakit namazlarında sünnettir. Ezan ve kamet vaktin değil, namazın sünneti olduğu için kazâ namazı kılarken de ezan ve kamet okumak sünnet kabul edilmiştir.
Bir kimse tek başına namaz kıldıktan sonra, henüz camiden çıkmadan cemaatle namaza durulacak olursa bu kişi isterse imama uyup yeniden namaz kılabilir. Bu suretle hem cemaat sevabını elde etmiş, hem de cemaate muhalefet töhmetinden kurtulmuş olur. Ancak kılacağı bu namaz nâfile hükmünde olacağından, bunu öğle ve yatsı namazlarında yapabilir. Çünkü sabah ve ikindi namazlarından
sonra nâfile kılmak mekruhtur.
Ezana ve Kamete İcâbet. Ezan ve kameti işiten kimsenin bunları müezzin gibi kendi kendine tekrar etmesi müstehaptır.
Müezzin “Hayye ale’s-salâh” ve “Hayye ale’l-felâh” derken, bu esnada “Lâ havle velâ kuvvete illâ billâhi’l-aliyyi’l-azîm” demek müstehaptır.
Yeni doğan çocuğun kulağına ezan okumak menduptur.(Müstehap’tır)
