1) Sabah Namazının Vakti : Fecr-i sâdık da denilen ikinci fecrin doğmasından güneşin doğmasından az önceye kadar olan süre namaz namazının vaktidir.
Fecr-i Sâdık, sabaha karşı doğu ufkunda tan yeri boyunca genişleyerek yayılan bir aydınlıktır, buna fıkıh litaretüründe enlemesine beyazlık anlamında olan “beyâz-ı mu’tariz” denilir. Bu andan itibaren yatsı namazı vakti çıkmış olup sabah namazının vakti girmiş olur. Aynı zamanda sahurun sona erip orucun başlaması (imsak) vaktidir. (buna ikinci fecir denilmektedir.)
Fecr-i Kâzib, denilen birinci fecir ise, sabaha karşı doğuda tan yerinde ufuktan göğe doğru dikey olarak yükselen akçıl ve donuk bir beyazlıktır. Buna fıkıh literatüründe uzayıp giden beyazlık anlamında “beyâz-ı müstetil” de denilir.Bu geçici beyazlıktan sonra yine kısa bir süre karanlık basar ve bunun ardından gelen aydınlık fecri sadık aydınlığıdır.
Sabah namazının ortalık aydınlandıktan sonra kılınması (isfâr) müstehaptır. Bu aydınlığın ölçüsü atılan okun nereye düştüğü görünebilecek bir aydınlık olmasıdır. Bununla birlikte, kılınan namazın fasit olup yeniden kılınmasının gerekebileceği ihtimaline binaen, güneşin doğuşundan önce namazı yeniden kılınabilecek bir sürenin bırakılması gerekir. Diğer 3 mezhebe göre ise sabah namazını her zaman erken kılmak daha faziletlidir.
2) Öğle Namazının Vakti : Ebu Hanifeye göre güneşin tepe noktasını geçip batıya doğru kaymasından itibaren başlar.Güneş tam tepedeyken eşyanın yere düşen gölge uzunluğu (fey-i zeval) hariç, her şeyin gölgesi kendisinin iki misline ulaşacağı zamana kadar devam eder. Bu vakte “asr-ı sâni” denir. İmameyne ve diğer üç mezhep imamına göre ise, öğle namazının vakti zeval vaktinden, her şeyin gölgesi, fey-i zeval hariç, kendisinin bir misline ulaştığı ana kadardır. Her şeyin gölgesi, fey-i zeval hariç, kendisinin bir misline çıktığı zaman, öğle namazının vakti çıkmış olur ve ikin vakti girmiş olur bu zamana “asr-ı evvel denir”.
Not : Cuma Namazının vakti de öğle namazı gibidir.
Vakti istiva : Güneşin tam tepede olduğu zamandır.
3) İkindi namazının vakti : Öğle namazının çıkmasıyla ikindi namaz vakti girmiş olur, güneş batınca da namaz vakti çıkmış olur.
4) Akşam namazının vakti : Güneş batmasıyla başlar, şafağın kaybolacağı zamana kadar sürer. Şafak İmam-ı Âzama göre akşamleyin ufuktaki kızıllıktan sonra meydana gelen beyazlıktan ibarettir. İmameyn ve diğer üç mezhebin imamına göre şafak, ufukta meydana gelen kızıllıktır. Bu kızıllık kaybolunca akşam namazının vakti çıkmış olur.
Not : Ebu Hanife’nin bu görüşte de olduğu söylenmektedir.
Ğurûb: Güneşin batma zamanı
5) Yatsı Namazının Vakti : Şafağın kaybolmasından itibaren başlar, ikinci fecre kadar devam eder.
Sabah namazı için Hanefilere (isfâr) daha faziletlidir. Fakat sonrasında vakfe yapılacağı için Müzdelife’de kılınan sabah namazının vaktin evvelinde kılınması (tağlis) daha uygun ve faziletlidir.
Öğle namazını yaz aylarında geciktirip serinlikte kılmak (ibrad) daha faziletlidir.
İkindi namazını güneşin gözü kamaştırmayacak duruma gelmesinden önceki vakte kadar geciktirmek efdal, gözü kamaştırmayacak hale gelmesine kadar geciktirmek tahrîmen mekruhtur.
Akşam namazını her zaman ilk vaktinde, yani vakti girer girmez kılmak efdaldir.
Yatsı namazını gecenin ilk üçte birine kadar geciktirmek efdaldir. Uyanacağına güvenen kişiler için, vitir namazını fecrin doğmasına yakın bir zamanda kılmak efdaldir.
Farz namazlar için, müstehap vakitler olduğu gibi mekruh vakitleri de bulunmaktadır, bunlar iki kısımdır;
1) Güneşin doğmasından yükselmesine kadar olan zaman (şürûk zamanı ki bu yaklaşık 40-45 dakika civarıdır.)
2) Güneşin tam tepe noktasında olduğu zaman (vakt-i istiva)
3) Güneşin batma zamanı (ğurûb). Ğurûb vakti, güneşin sararıp veya kızarıp artık gözleri kırpıştırmadan rahatlıkla bakılacak hale geldiği vakittir. Bu vakitte sadece ikindi namazının farzı kılınabilir.
1) Fecrin doğmasından sonra sabah namazının sünnetinin dışında nafile namaz kılınamaz.
2) Sabah namazını kıldıktan sonra güneş doğuncaya kadar.
3) İkindi namazını kıldıktan sonra güneş batıncaya kadar.
4) Akşam namazının farzından önce
5) Bayram namazlarından önce, ne evde, ne camide.
6) Bayram namazlarından sonra camide
7) Arafat ve Müzdelife de cem’ler arasında.
8) Farz namazının vaktinin daralması durumunda.
9)Farza durulmak üzere kamet getirilirken (Sabah namazının sünneti bundan müstesnadır.)
10) Cuma günü Hatipin minbere çıkmasından cuma namazı sona erinceye kadar nafile namaz kılınamaz.
Not : Nafile namaz kılmanın mekruh olduğu vakitlerde kaza namazı kılınabilir.
Fakihlere göre vakit, namazın bir şartı, sebebi ve alameti olsa da, namazın asıl sebebi ilahi hitaptır. Bütün müslümanlar beş vakit namaz ile mükelleftirler. Bu sebep ile bir bölgede herhangi bir namazın vakti gerçekleşmiyorsa veya tam olarak belirlenemiyorsa orada yaşayanlar, namaz vakitleri tam olarak belirlenebilen en yakın bölgedeki namaz vakitlerine göre bir takdir ve belirleme yaparak namazlarını kılarlar. Aynı şekilde güneşi uzun bir müddet doğmayan ve batmayan yerlerde en yakın bölgeye itibar edilmesi gerekir.
Namaz için niyetin gerekli olduğunda islam alimleri ittifak etmişlerdir. Ancak çoğunluk bunu sıhhat şartı sayarken, Şafii ve bazı Maliki’ler rükûn sayarlar. Niyetin kalp ile esas olup dil ile söylenmesi şart değildir, bununla birlikte dil ile söylenmemesi daha iyi olup bu tarzda söylenmesi de müstehaptır. Kalpten geçirilen ile dil ile söylenen birbirine uymuyor ise, kalpten geçirilene itibar edilir. Malikilere göre ise dil ile söylenmesi caiz ise söylenmemesi daha iyidir.
Hanefi mezhebine göre, farz namazlar, vitir namazı, bayram namazı, adak namazları için belirleme şarttır. Mesela “bugün ki sabah namazına” diye niyet edilir. Fakat vakit içerisinde, o vaktin hangi vakit olduğunu bilirse “bu vaktin farzını kılmaya” diye niyet edilir. Fakat cuma namazında, vaktin namazına niyet etmek yeterli değildir, çünkü o vakitte öğle namazı da vardır.
Nafile namazlarda ister müekked isterse gayri müekked olsun sadece namaz kılmaya niyet edilmesi yeterlidir. Belirleme yapılması şart değildir yapılırsa tabii ki de daha iyidir.
Cemaate yetişip de imamın farz mı yoksa teravih mi kıldırdığını bilmeyen bir kimse, farza niyet eder imama uyar, eğer imam farzı kıldırmakta ise farz namazı sahih olur. Fakat yatsının farzından önce olduğu için teravih namazı yerine geçmez.
Cemaatle namaz kılınacaksa imama uymaya da niyet edilmesi gerekir. Fakat imamın imamlığa niyet etmesi gerekmez ona cemaatte bayan var ise imamın onlara imam olmaya niyet etmesi gerekir.
Niyetin iftitah tekbiri ile yapılması daha efdaldir. Fakat niyet ile tekbir arasında namaz ile bağdaşmaması şartı ile namaz ile bağdaşmaması şartı ile tekbirden önce niyet edilebilir. Tekbirden sonra yapılan niye çoğunluğa göre kabul olunmaz. Diğer bir görüşe göre Sübhaneke’den ve eûzüden önce yapılan niyet ile namaz sahihtir. Diğer mezhepler niyet ile tekbirin yakın olmasına önem vermişlerdir. Özellikle Şafii mezhebi niyet hemen tekbirden önce veya tekbirle birlikte yapılması gerekir.
