İmam Gazali’ye göre ahlakın tarifi şöyledir ;
Ahlak, insan nefsinde yerleşen öyle bir Melekedir ki (heyet) fiiler hiçbir fikri zorlama olmaksızın, düşünüp taşınmadan bu meleke sayesinde kolaylıkla ve rahatlıkla ortaya çıkar.
Bu tanıma göre:
1.Ahlak, amelden daha çok o amelerin kaynağını oluşturan manevi kabiliyetlerdir.
2.Ahlak, iyi ve kötü tüm huylarını toplamına denir.
3Ahlak, geçici değil kalıcı özellik halin almış olan yatkınlıklardır.
4.Ahlak insanı düşünüp taşınmaya, -herhangi bir
Baskı ve zorlamaya gerek kalmaksızın, görevi olduğuna inandığı işleri rahatlıkla ve memnuniyetle yapmaya sevk eder.
5.Ahlaklı olabilmek için alınan görevler gönül hoşluğu ile yerine getirilmelidir. ayrıca ahlakın gelişp güçlenmesi için güzel alışkanlıkların kazanılması kötülerinin bırakılması gerçegi göz ardı edilmemelidir.
b) Ahlak İlmi
Ahlak, ilmi insanda oluşması özlenen ve istenen yüksek ruhi ve manevi vasıfların, olumlu yeteneklerin ortak ifadesidir. Bu vasıfların elde edilmesi bazı ilgili bilgilere ihtiyaç duyulur. Hayır yanında şer, erdemsizlik gibi kavramları etmesi ve bu kavramlarla ifade edilen Tutum ve davranışları bilmezse
Bu konuda hatalara düşmesi kaçınılmazdır.işte insan, fiillerin değerleri konusunda isabetli hükümler verebilmek ve doğru seçimler yapabilmek için de ahlak ilmine muhtaçtır. Kindi, Ebubekir Er-Razi, Farabi, Gazzali gibi düşünürler ahlak ilmini tıptan üstün tutmuşlar ve ona ”ruhani tıp ilmi” adını vermişlerdir.
Ahlak ilmi insanı iradar, vicdan gibi kabiliyetleri ile öfke, şehvet gibi duygularını, iyi ve kötü yönlerini ele alır. Bunlar sayesinde kazanacağı üstün veya alçak yönleri ele alır. Bundan dolayı ahlak ilmi psikoloji biliminden yararlanır.
Ahlak ilmi; kurallar ilmidir; insanların dini, şahsi, ailevi ve toplumsal yaşayışlarında uymaları gereken kaide ve kanunları belirler.
Değerler ilmidir; insanların davranışlarını affedilen değerlerini mahiyetini, ölçüsünü ve kaynağını araştırır; iyi fiilleri yapmayı ve kötü fiilleri terk etmeyi emir eder.
”Ben ahlak güzelliklerini tamamlamak içi gönderildim”(Muvatta)
Hadisini göre: Ahlak ilminin gayesi; insanlara ”ahlak güzelliklerini yani iyi huylar ve yüksek nitelikler kazandırmaktadır.
NAZARİ (teorik,kurumsal)
AMELİ (pratik,uygulamalı)
Ahlak ilmi yalnızca bilmeyi amaçlamaz bildikleri ile doğru yapmayı da amaçlar.
c) Ahlak Felsefesi
Felsefenin umumiyetle insanın iki temel yeteneğini konu edindiği kabul edilir ki bunlar da ”bilmek” ve ”yapmak”tır. Buna göre felsefe, hem alemin sırlarını çözmeye, varlığı olabildiğince bütünlüğü ve derinliği ile kavramaya,böylece insanın muhtaç bulunduğu ve aramakta olduğu gerçeği yakalamaya çalışır.Böylece ahlak, felsefenin belli başlı araştırma sahaları arasında yer alır.
d) İslam Ahlakı
Teslim olma, kurtuluşa erme ve müsaleme şeklinde tanımlanan islam kelimesi;
. Çatışma ve zıtlaşmaya ortadan kaldırarak uyuşmak, anlamaki birbirinden emin olmak, dostça münasebetler kurmak anlamında ”müsaleme”;
. Müsaleme ile aynı anlamada ”hilm”;
. Barış anlamında ”selam” anlamlarına gelir.
Buna göre ameli bilgisizlik, yani sefahat, serkeşlik manasında ki ”cehalet”ten türemiş olan cahiliye kelimesin zıddıdır. Öyleyse islam ahlakı cahiliyet ahlakını kaldırılarak yerine iyi huyluluğun, dostluk ve barışın getirilmesidir
