Tanımı : Sözlükte “bir şeyi güzel yapmak” anlamına gelir.
Terim olarak tecvid ilmi “Kur’an-ı Kerim’i harflerin mahreç (çıkış yerleri) ve sıfatlarına uyup duraklar ve geçişlerde güzel ve hatasız okumak anlamına gelmektedir.”
Konusu : Tecvid ilminin konusu Kur’an-ı Kerimin harfleridir.
Gerekliliği : Tüm Alimler “Biz Kur’an-ı tertil üzere okuduk.” (Furkan / 32) ve “Kur’an-ı Tertil üzere oku!”(Müzzemmil/4) ayetlerine dayanmışlardır. Ayrıca Peygamberimizinde Kur’an-ı Kerimi tertil üzere okuduğu rivayet edilmiştir.
Hükmü : Tecvidi ilim olarak öğrenmek ve bilmek Farz-ı Kifayedir. Bir grup insanların tecvid ilmini öğrenmesi ve öğretmesi gerekmektedir. Aksi halde bütün müslümanlar sorumlu olurlar. Kur’an okuyan bir müslümanın kıraatını lahni celî den (açık hata) kurtaracak kadar tecvide hakim olması gerekmektedir. Yani genellikle herkesin bildiği sure ve ayetlerde tecvid kaidelerine uyarak hareket etmesi farz-ı ayındır. Lahn-ı hâfi’den (gizli hata) kurtaracak kadar tecvide riayet etmesi farz-ı kifayedir.
Kavram
Lahn-ı Celi : Açık ve tüm herkesin bildiği tecvit hatasıdır.
Lahn-ı Hâfi : Tecvid ilmi ile uğraşanların bileceği gizli hatalardır.
Her harfin kendine ait mahreci vardır . Sözlükte mahreç ” çıkış yeri” anlamına gelir. Arap alfabesinde harflerin mahreçleri beş kategoride değerlendirilir.
√ Burada med harfleri olan ا ى و (Vav, Ya, Elif) Harfleri çıkar.
2. Boğaz Bölgesi (Halk)
√ Boğazın (göğüse bitişik) alt kısmından “hemze” ile “he” çıkar.
√ Boğazın orta kısmından noktasız “ha” ve “ayn” çıkar
√ Boğazın ağza açılan üst yerinden noktalı “ha” ve “ğayn” çıkar
3. Dil Bölgesi (Lisan)
√ Dilin köküyle karşısında ki üst damaktan “gaf” harfi çıkar.
√ Dil kökünün (dilin uca doğru) alt tarafı ile karşısındaki üst damaktan “kef” harfi çıkar.
√ Dilin ortasıyla karşısındaki üst damaktan “cim” “şin” “ye” harfleri çıkar
√ Dilin sol veya sağ kenarıyla karşısında üst azı dişlerden hafif “dat” harfi çıkar.
√ Dil kenarının -dil ucuna uzanan- kavisli kısmı ile karşısındaki üst damaktan “lâm” harfi çıkar.
√ Dilin uç kısmıyla iki üst ön dişlerden “Nun” harfi çıkar
√ Dil ucunun üst yüzü (sırtı) ile karşısındaki iki üst ön dişlerin üstündeki damaktan “ra” harfi çıkar.
√ Dil ucunun üst yüzü (sırtı) ile iki üst ön dişlerinin üst yarısından “ta” “dal” ve “te” harfleri çıkar.
√ Dilin ucuyla iki alt ön dişlerin üst yarısından “sad” “sin” “ze” harfleri çıkar.
√ Dilin ucunun üst yüzü (sırtı) ile üst ön dişlerin uçlarından “zı” “zel (peltek)” ve “se (peltek)” harfleri çıkar. Dil ucu “zı” harfinden az; “zel” harfinde ondan bir miktar fazla ise “se” harfinde ise hepsinden fazla dışarı çıkar.
4. Dudak Bölgesi (Şefeteyn)
√ Alt dudağın içi (karnı) ile iki üst ön dişlerin uçlarından “fe” harfi çıkar.
√ Dudak içlerinin birbirine kuvvetli (sıkıca) kapanmasıyla”be” harfi çıkar.
√ İç kısımların dudak uçlarına yakın olan yerlerinin zayıf bir şekilde kapanmasıyla “mim” harfi çıkar.
√ Dudaklar birbirine kapanmadan -aralık bırakarak- kenarların ileri uzatılıp yumulmasıyla “vav” harfi çıkar.
5. Geniz Kovuğu Bölgesi (Hayşum)
√ Hayşum bölgesinden”mim” ve “nun” harfleri çıkar. Bu harfler gunne harfleridir. Ğunne ; genizden gelen ses demektir.
