Hutbe’nin Rüknû
Ebu Hanife’ye göre hutbenin rüknû Allah’ı zikretmekten ibaret olduğu için hutbe niyetiyle “elhamdülillah” veya “Sübhanallah” veya “La ilahe illallah” demek suretiyle hutbe yerine getirilmiş olur. Fakat bu kadar yapılması mekruhtur. İmameyne göre hutbenin rüknû hutbe denilecek miktarda bir zikirden ibarettir, bu zikrin uzunluğu tahiyyat duası kadar olması gerekir.
İmam Malike göre ; hutbenin rüknû, müminlere hitaben müjdeli veya sakındırıcı ifade taşımasıdır.
İmam Şafiyet göre ; hutbenin rüknû BEŞ tir.
1) Her iki hutbede Allah’a hamd etmek.
2) Her iki hutbede Peygambere salavat getirmek.
3) Her iki hutbede takvayı tavsiye etmek.
4) Hutbelerden birinde bir ayet okumak
5)İkinci hutbede müminlere dua etmek
Hanbelilere göre; hutbenin rükûnları, sonuncusu hariç Şafii de ki gibidir.
Hutbenin (Sıhhat) Şartları
Vakit içinde okunması, namazdan önce olması, hutbe niyetiyle okunması, cemaatin huzurunda okunması. Bu şartın yerine gelmiş olması için, kendisiyle cuma sahih olan en az bir kişinin bulunması şarttır. Hutbenin sıhhati için cemaatin işitmesi şart olmayıp sadece hazır bulunması yeterlidir.
Hutbe ile namaz arasının, yiyip içmek gibi namaz ve hutbeyle bağdaşmayan bir şeyle kesilip ayrılması.
Hatipin hadesten taharet ve setri avret şartları taşıyor olması gerekmemektedir. Bunlar sünnet olmakla birlikte bunların vacip olduğunu söyleyen âlimlerde vardır.
Hutbenin Arapça olması şart değildir.
Malikilere göre ;
Hatipin ayakta olması.
Her iki hutbenin de öğle vakti girdikten sonra irad (okunması) edilmesi.
Her iki hutbenin de hutbe olarak nitelendirebilecek içerikte olması.
Mescidin içinde îrad olması.
Namazdan önce olması
En az 12 kişilik bir cemaatin huzurunda olması.
Açıktan okunması ve Arapça olması.
Hutbelerin arasına ve hutbeyle namaz arasına başka bir meşguliyetin sokulmaması
Malikilere göre de Hatipin abdestli olması şart olmadığı gibi hutbede niyet de şart değildir.
Şafiilere göre ;
Hutbenin 5 rükûnun her birinin Arapça olması.
Öğle vakti içinde olması.
Hatipin gücü yetiyorsa hutbeleri ayakta okuması.
Bir mazereti yoksa iki hutbe arasında oturması.
İki hutbenin rükûnlarını en az kırk kişinin dinlemesi.
Hutbenin namaz dan önce okunması ve gerek hutbelerin arasına gerekse hutbe ile namaz arasına başka meşguliyetin katılmaması.
Hatipin ; hadesten taharet ve necesatten temiz olması, setri avrete riayet etmesi, erkek olması, 40 kişinin duyabileceği şekilde sesini yükseltmesi, imamlılığının sahih olması.
Hatipin namazın farz ve sünnetlerini birbirinden ayıracak kadar bilgi sahibi olması, hiç değilse farz-ı sünnet olarak bilmemesi. (Şafiilerde hutbe için niyet şart değildir.)
Hutbenin Sünnetleri
Hutbenin minbere yakın olması, Hatipin hutbeden önce ilk sünnetti minberin önünde kılması.
Hatip minbere çıktıktan sonra cemaate dönük olarak oturması.
Ezanın, Hatipin huzurunda okunması.
Hatipin ezandan sonra kalkıp, her iki hutbeyi ayakta okuması. Vacip diyenlerde vardır.
Hutbeyi okurken Hatipin yüzünün cemaate dönük okuması.
Hutbeye gizlice eûzu çektikten sonra sesli olarak Allah’a hamd ve sena ile başlaması.
Kelime-i Şehadet okuması ve Hz. Peygambere salavat getirmesi.
Müslümanlara nasihatte bulunması.
Hutbeyi iki bölüme bölmesi, iki hutbenin arasında kısa bir süre, ortalama üç ayet okuyacak kadar oturmak.
İkinci hutbede Allaha hamd ederek başlamak ve salavat getirmek.
İkinci hutbede müminleri af ve mağfiret etmesi ve Allah’a dua etmesi.
İkinci hutbeyi birinci hutbeye göre daha alçak sesle okunmak.
Hutbeyi kısa tutmak.
Hutbeyi cemaatin işitebileceği şekilde okumak.
Abdestli olması ve avret yerleri örtülü bulunması. Vacip diyenlerde vardır.
Hutbeden sonra namaz için kamet getirilmesi.
Cuma namazını hutbeyi okuyan kişinin kıldırması.
Hutbenin Mekruhları
Hutbenin sünnetlerini terk etmek sünnettir. Ayrıca hutbe okunurken konuşmak ve konuşanı uyarmak tahrîmen mekruhtur. Hatip ile cemaatin soru-cevap şeklinde yapmaları hoş karşılanmamıştır. Hutbe esnasında namaz kılınması mekruhtur. Peygamberimizin adı anıldığı zaman ya sessiz kalmalı yada içinden salavat getirmelidir.
